Daar komt de volgende privacyinbreuk van de overheid aan

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022
Dossier:

ANALYSE - Er dreigt nóg meer cameratoezicht aan te komen, zonder zin, nut of zelfs maar enigszins redelijke beperkingen.

De Tweede Kamer stemt morgen over het wetsvoorstel dat de inzet van mobiele camera’s voor toezicht door gemeenten mogelijk maakt. Hoewel niet is aangetoond dat gewoon cameratoezicht helpt in de bestrijding van criminaliteit, geeft de Tweede Kamer straks burgemeesters een vrijbrief om waar en wanneer zij maar willen burgers te bespieden.

Laat ik om het het merkwaardige debat rond dit onderwerp te illustreren beginnen met een eerdere reactie van de PvdA. De PvdA lijkt gewoon voor te gaan stemmen. Ondanks dit:

De leden van de PvdA-fractie zijn niet zo stellig als de regering ten aanzien van het nut van het gebruik van camerabeelden. De conclusies die in de memorie van toelichting over het succes van cameragebruik worden getrokken, zijn te stellig daar waar staat dat cameratoezicht een bijdrage levert aan de lokale veiligheid. Waar kan die conclusie worden teruggevonden in de Viermeting Evaluatie cameratoezicht op openbare plaatsen? Hoe verhoudt die conclusie zich tot de meerdere evaluaties die door de DSP-groep zijn gedaan van cameratoezicht in verschillende gemeenten waaruit slechts zelden blijkt dat cameratoezicht bijdraagt aan de veiligheid?

Mooi openingsschot, maar dat kon de wet niet tegenhouden. De minister antwoordde gewoon dat als het niet aantoonbaar is dat cameratoezicht werkt, het ook niet aantoonbaar is dat het niet werkt. Dat het in de wetenschap zo niet werkt, is in de politiek blijkbaar geen argument.

Maar laten we even naar de basis gaan, de motivering in de Memorie van Toelichting:

De belangrijkste conclusies op basis van vijf jaar onderzoek naar cameratoezicht in de publieke ruimte zijn de volgende:
1. Het gebruik van cameratoezicht neemt toe (28% van de gemeenten maakt gebruik van cameratoezicht) en blijft toenemen (30% van de gemeenten heeft uitbreidingsplannen);
2. Een meerderheid van de gemeenten is van mening dat cameratoezicht een goede aanvulling is op andere maatregelen voor de openbare ordehandhaving;
3. Cameratoezicht levert een bijdrage aan de lokale veiligheid;
4. De regionale samenwerking tussen gemeenten (regionale uitkijkruimtes) neemt toe en levert schaalvoordelen op;
5. Camerabeelden worden langer bewaard;
6. Technisch worden camera’s steeds geavanceerder;
7. Cameratoezicht wordt vaker geëvalueerd;
8. Bij een aantal gemeenten bestaat onduidelijkheid over de wettelijke mogelijkheden van cameratoezicht, waardoor de wet soms strikt wordt geïnterpreteerd.

Op basis van de resultaten van het onderzoek concludeer ik dat cameratoezicht in de publieke ruimte een meerwaarde heeft. Cameratoezicht is een geaccepteerd instrument dat door gemeenten in toenemende mate wordt ingezet.

Ik heb de streepjes even vervangen door nummertjes zodat ik de punten even voor u kan afhandelen.

1. Dat het gebruik toeneemt, zegt niets over de toegevoegde waarde. Hooguit dat iedereen meegaat in de waan.

2. Een mening is geen meting. Je moet beleid niet teveel op emotie baseren, zeker niet als het zoveel geld kost.

3. Dat is een mooie verdraaiing van ‘slechts op enkele plaatsen was het aantoonbaar effectief’.

4. Hier staat alleen maar dat er net iets minder kosten gemaakt worden bij cameratoezicht nu er samengewerkt wordt. Dat is geen uitspraak voor cameratoezicht, want dat blijft geld kosten zonder dat het aantoonbaar werkt.

5. Waarbij ook weer niet gezegd wordt dat dit ergens toe bijdraagt. Maar het betekent wel een verdergaande privacyinbreuk natuurlijk.

6. Ja, dus? Helpt dat dan? Waar is daar het bewijs voor?

7. Maar niemand doet werkelijk iets met die evaluaties. Dus wat heb je daar aan? Bovendien hebben ze nou juist uit deze wet de jaarlijkse evaluatie gehaald en wachten ze gewoon vijf jaar.

8. Dat lijkt me geen reden om dan de wet maar uit te breiden, alleen maar meer in te perken of te verduidelijken.

De conclusie van de minister is dan ook een vlag op een modderschuit. Een gotspe.

De Orde van Advocaten trekt in haar advies dezelfde conclusie, er is geen grond voor dit voorstel:

Het wetsvoorstel lijkt te zijn gebaseerd op de gedachte dat cameratoezicht zal bijdragen aan de bestrijding van criminaliteit. De Adviescommissie wijst er op dat deze conclusie niet zonder meer volgt uit de evaluatie die in opdracht van de Regering is uitgevoerd.

Zelf heb ik ook de evaluatie waar naar verwezen wordt uitgebreid doorgelezen. Dit waren mijn conclusies indertijd:

– ‘In 2005 was nog 26 procent van de gemeenten ervan overtuigd dat cameratoezicht effectiever is dan een ander middel. Dat in in 2009 nog tien procent.’ Tien procent! En toch komen er gewoon meer camera’s?
– De onderzoekers constateren zowel dat vrijwel geen van de losse evaluaties fatsoenlijk scoort qua MSMS en dat de uitkomsten wisselen zijn (helpt wel/helpt niet) als ‘Na ruim tien jaar toepassing van cameratoezicht in de openbare ruimte kan gesteld worden dat de interventie an sich zijn succes bewezen heeft.’ (p.18 eindevaluatie).
– Scopecreep is gaande. Daar waar camera’s eerst vooral voor orderverstoring en overlast ingezet worden, komen er vervolgens nog zaken als milieuhandhaving, parkeerbeheer en objectbeveiliging bij.

En dan even de wet zelf. Twee sleutelbepalingen daaruit:

6. In het zesde lid (nieuw) wordt de zinsnede «een ieder die de desbetreffende openbare plaats betreedt» vervangen door: een ieder die het gebied, bedoeld in het tweede lid, onder a, betreedt.

Volgens mij betekent dit dat het bereik van deze wet voorbij de openbare ruimte gaat. Best griezelig.

En:

a. binnen welk gebied, bestaande uit openbare plaatsen of andere voor een ieder toegankelijke plaatsen als bedoeld in het eerste lid, camera’s worden ingezet;
b. voor welke duur de gebiedsaanwijzing plaatsvindt.

Dit bepaalt de burgemeester dus. Feitelijk heeft hij hiermee een instrument in handen om ieder willekeurig moment op iedere willekeurige plaats camera’s te plaatsen en mensen te bespieden. We leven nog niet in een totalitaire staat. Maar als dat verandert, hoeven we de wet niet meer aan te passen om de machthebbers de instrumenten te geven de boel te controleren en onderdrukken.

Kortom, een wet met verstrekkende gevolgen. Weer een in een reeks van privacyinbreuken vooral bedoeld om de overheid meer grip te geven, zonder dat de maatschappij er werkelijk iets mee opschiet. En het kost ook nog een bak met geld. De media praten intussen de minister naar de mond en hebben duidelijk niet de moeite genomen zich in dit dossier te verdiepen.

De Tweede Kamer zal waarschijnlijk instemmen. U zou nog kunnen mailen of bellen. Maar ik ga intussen de Eerste Kamer bestoken. Die moeten immers de wet toetsen aan de grondwet, zeker in het jaar waarin 200 jaar grondwet gevierd wordt. En in de grondwet artikel 10 staat:

Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.

En om van de grondwet af te wijken, heb je zware argumenten nodig. Die heb ik nog niet gehoord.

Reacties (22)

#1 Inca

Voor de veiligheid doet het niet zoveel. Maar de ‘sociale recherche’ kan nog meer vermeende bijstandsfraude gaan spotten!

  • Volgende discussie
#2 nome

Ziekelijk gedrag van gestoorde mensen. Hoe lang nog blijven we ze op troon en erepodium hijsen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Micowoco

Overal naar binnen gluren en foei roepen over pr0n op internet, zo is de overheid.
Zullen we allemaal maar een boerka gaan dragen? Veel anders blijft er niet over als je nog wat privacy wil.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 McLovin

Ben wel erg benieuwd naar hoeveel euro’s de lobby partijen hebben mogen ontvangen die namens de elektronica/software branche dit hebben aangekaart en erdoor geduwd hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 zmmmmc

In de categorie pick your battle: ik ben erg gesteld op mijn vrijheid, als amateurfotograaf bovendien speciaal op de vrijheid om in de openbare ruimte fotos te maken. Hoewel ik ook het mijne denk van cameratoezicht door de overheid of door wie dan ook, ben ik redelijk huiverig jegens maatregelen die mogelijk zouden kunnen leiden tot een beperking van mijn eigen vrijheid.

Aan de andere kant ben ik ook erg gesteld op mijn privacy, maar ik heb absoluut niet de illusie dat ik die in de openbare ruimte heb.

Edoch. De discussie over privacy lijkt hier op Sargasso steeds verder af te stevenen op een roep om meer verboden. De balans tussen vrijheid en privacy lijkt zoek, of is in ieder geval een kant op doorgeslagen die mij ernstig zorgen baart. ik ervaar het gevoelsmatig als een grondrecht dat ik mag doen en laten wat ik wil met elektromagnetisch straling die mij bereikt en soms zelfs dwars door mij heen gaat.

Overigens zijn er al lang mobiele camera’s, namelijk op de schouders van politieagenten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Steeph

@5: Ik kan je niet helemaal volgen. Hoezo een roep om meer verboden?
Het is nu niet toegestaan (vanwege privacy, ook al ervaar je die als beperkt in de publieke ruimte). Deze wet geeft een ontheffing hierop. Zonder dat ze kan aangeven dat hier grond voor is (proportionaliteitsbeginsel). Een slechte wet dus.
En in essentie betekent het niet goedkeuren van deze wet dus behoudt van vrijheid voor jou (en vele anderen).

Dus probeer je punt nog eens nader uit te leggen. Ik vat hem niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 zmmmmc

@Steeph, #6 Het gaat hier om “mobiele camera’s” (jouw woorden). Voor mobiele camera’s is echter helemaal geen wetgeving nodig; die zijn gewoon toegestaan (denk: toerist, fotograaf, dashcam, politie-schoudercamera, drone-met-camera, streetview, cyclomedia, zelfrijdende auto etc.). Een oproep om “mobiele camera’s” te verbieden is DUS een oproep om mijn vrijheid te beperken.

De grap is natuurlijk dat de wetswijziging helemaal niet om mobiele camera’s gaat; het gaat gewoon om vaste camera’s die men mogelijk wat vaker wil gaan verplaatsen cq wat minder vast wil gaan schroeven cq waarvoor men in plaats van ontheffingen voor onbepaalde duur nu ontheffingen voor een bepaalde (beperkte) duur wil gaan afgeven. Mij is niet helemaal duidelijk waar de term “mobiele camera” nou helemaal vandaan komt, maar volgens mij doet ie geen recht aan de situatie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Krekel

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 esgigt

Omdat verwacht kan worden dat de beide kamers deze wet zullen goedkeuren, lijkt het mij goed om eens uitgebreid bij de rol- en de betrouwbaarheid van de politiek te kijken, daar waar het onze fundamentele rechten aangaat.

Is hier sprake van een soort complot, tenhemelschreiende domheid, desinteresse of wat dan ook, bij de politiek? Het springt wel telkens onmiskenbaar in beeld dat als er iets is waarbij de macht/invloed van de overheid wordt vergroot ten koste van de burgerrechten, dat de politiek consequent kiest TEGEN diegenen die zij claimen te vertegenwoordigen.

Maar misschien bekijk ik politiek te populistisch, misschien ben ik zelf wel erg dom (ondanks een IQ van rond de 130 en een ingenieursopleiding) dat ik niet kan of wil begrijpen dat het constant vertrappen en verraden van onze burgerrechten de core-business van de politiek moet zijn, juist omdat deze iedere vorm van populisme tracht te vermijden…

Maar misschien is dit alles wel het signaal om als bevolking deze verraders een halt toe te roepen en van hen rechtvaardiging voor hun handelen te EISEN en vervolgens een nieuwe grondwet in te voeren….

De eerste regel geef ik jullie al:”WIJ, de Nederlandse bevolking zijn de enige legitieme macht in Nederland.”

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Lunarts

Duidelijk verhaal.
Wat mij erg veel zorgen baart is hoe het over pakweg 10 jaar zal zijn met onze privacy.
Het gaat maar door namelijk en het eind is niet in zicht (als dat er al is).
Inderdaad, met een Burka over straat, geen internet meer gebruiken en de deur niet meer uit?
Gadverdamme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Steeph

@7: Ah! Nu snap ik het. Het was inderdaad al beter geweest om consequent te spreken over mobiel cameratoezicht.
De essentie is dat nu niet voor iedere plek een procedure hoeft te komen voordat die camera er hangt. Maar dat de burgemeester op willekeurig moment op willekeurige plaats een opstelling kan regelen met monitoring op afstand.

Misschien moet ik de tekst even aanpassen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 nome

@9:

… misschien ben ik zelf wel erg dom (ondanks een IQ van rond de 130 en een ingenieursopleiding) dat ik niet kan of wil begrijpen …

Eens wat literatuur tot je nemen met betrekking tot de menselijke geest zou heel veel verduidelijken. De schellen vallen je van de ogen als je de bestuurlijke elite eenmaal met de kennis der psyche bekijkt. Zoals ik hier in comments wel vaker schrijf, pik je dan de hoog-intelligente psychopaten er zo uit. Het zijn er nogal wat, dus altijd raak. Overigens heb ik niets tegen psychopaten op zich, maar ik weiger me door hen te laten vertellen hoe ik mijn leven moet leiden. In tegenstelling tot hen heb ik wel een rijk gevoelsleven en behoeften die daar uit voortkomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Dave Borghuis

Ik ben al lang achter dat je niet op de politiek/bestuurders moet vertrouwen om voor je privacy op te komen. Daarom organiseer is het Privacy Enschede evenement waar je gratis lezingen over dit onderwerp kunt volgen. Hopelijk schud dit een aantal mensen wakker en zullen ze zelf acties te ondernemen door zelf voor betere privacy te zorgen (PGP, TOR, VPN, etc) en kritisch te zijn voor nieuwe regels zoals deze uitbreiding van cameratoezicht.

http://privacy-enschede.nl

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 zmoooc

@11 Volgens mij gaat de essentie nog wat verder en maakt deze wet het mogelijk om ook andermans niet-openbare-weg te gaan filmen. Dat is nieuw en extra ernstig.

Uit de wettekst maak ik niet op dat de procedure verder ook wordt versoepeld?

Wat m.i. ook expliciet nieuw is, is dit:

De burgemeester trekt het besluit, bedoeld in het eerste lid, in zodra de inzet van camera’s niet langer noodzakelijk is in het belang van de handhaving van de openbare orde.

In hoeverre zoiets als dwingend moet worden beschouwd weet ik ook niet, maar deze clausule beperkt het toezicht vrij expliciet tot handhaving van de openbare orde (en dus NIET het bespieden van uitkeringsgerechtigden).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Steeph

@14: Dat eerste punt noemde ik inderdaad ook en dat is ernstig.
Mbt het tweede punt, daar is bijna niets dwingends aan. Het begrip openbare orde is heel rekbaar.
Beste voorbeeld is Engeland waar camera’s opgehangen in het kader van anti-terreurwetgeving gebruikt werden om te zien of mensen hun vuilnisbak niet te vroeg buiten zetten….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 frankw

Goed stuk, dikke plus. Heeft de Raad van State overigens geen advies gegeven? (dat wordt weliswaar toch genegeerd, maar het zou de Raad sieren om hier een duidelijk negatief advies te geven).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Steeph

@16: Is er ook, maar was erg kort en benoemde vooral wat @zmoooc ook zei.
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33582-4.html

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 esgigt

@12: Circa 10 jaar geleden kwam ik al in literatuur tegen dat zowel bedrijven als CEO’s op het gebied van psychische gezondheid aanmerkelijk slechter scoorden dan de gemiddelde burger.
De zorg daarover delen wij dus duidelijk. Ook ik heb niets tegen psychopaten, zolang ze geen macht kunnen uitoefenen. Helaas lopen er te veel rond in de bedrijfstoppen en het openbaar bestuur. Voor het openbaar bestuur zou je daar met een wetje wat aan kunnen proberen te verbeteren. Een soort Psychische Verklaring Omtrent Gedrag invoeren.

Ik hoop dat je een goede titel met me kunt delen, want regelmatig bijlezen is nooit weg.

Wees zuinig op je gevoelsleven, je hebt er maar een!! ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Steeph

Wet aangenomen in tweede kamer….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Steeph
  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 esgigt

weer een stap dichter bij de fascistische staat… :(

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Steeph
  • Vorige discussie