Een van de onderdelen van het ‘wandelgangenakkoord’ dat vandaag in detail is gepubliceerd betreft de versoepeling van het ontslagrecht. D66 en Groenlinks pleiten daar al langer voor in de verwachting dat dit leidt tot betere kansen voor jongeren op de arbeidsmarkt. Als je iemand sneller kunt ontslaan neem je als werkgever ook makkelijker iemand in dienst. Dat is de redenering. Over dat beoogde effect verschillen de meningen. Eén mogelijk effect heeft daarbij tot nu toe weinig aandacht gekregen: de aanslag op de vrijheid van meningsuiting van werknemers. Hoe zwakker je positie tegenover de werkgever, hoe voorzichtiger je zult zijn in het leveren van kritiek. Het is zelfs de vraag of de werkgever daar blij mee moet zijn.
Enige tijd geleden ontsloeg Blokker een werknemer na een scheldpartij op zijn Facebookpagina. Het bedrijf kwalificeerde hij als ‘hoerebedrijf’, zijn teamleider als ‘nepwout’, ‘kkhomo’ en ‘hoerestumperd’, en dat allemaal omdat Blokker geen voorschot wilde geven op zijn loon. Voor het bedrijf was deze eruptie van de werknemer de bekende druppel die leidde tot een ontslagprocedure. De rechter bevestigde het ontslag, ondanks de inmiddels aangeboden excuses aan de teamleider en de verwijdering van de tekst. “Met vrijheid van meningsuiting heeft dit bericht niets te maken. Die vrijheid wordt overigens begrensd door de beginselen van zorgvuldigheid die [werknemer] jegens Blokker in acht dient te nemen.” Aldus de Arnhemse rechtbank.
Je kunt van mening verschillen over de grenzen van de uitingsvrijheid van werknemers. Maar het zal duidelijk zijn dat de werkgever bij een versoepeling van het ontslagrecht, als de juridische procedure wordt ingekort, zijn eigen maatstaven veel makkelijker de doorslag zal kunnen geven bij een ontslag. “Het bevalt me niet wat je zegt, zoek maar een andere baan.” De vrijheid van de werknemer zal worden beperkt tot de grenzen die de baas stelt. Dat betekent niet alleen een achteruitgang in de rechtspositie van werknemers, maar ook een aanslag op het grondrecht van de vrijheid van meningsuiting.
Het gebruik van sociale media als Facebook vormt een hoofdstuk apart. De Arnhemse rechter heeft met zijn vonnis de trend gezet voor het behandelen van Facebook als een openbare bron. “Ook het argument van [werknemer] dat Facebook tot het privédomein van de werknemer behoort, is naar het oordeel van de kantonrechter onjuist, daar [werknemer] aldus miskent dat het privékarakter van Facebook betrekkelijk is, zo ook het begrip ‘vrienden’.” In dit geval had een ‘vriend’ geklikt en was de scheldpartij in de openbaarheid gekomen. Een dubieuze redenering, die heel wat lastiger tot een bevestiging van het ontslag had kunnen leiden als de werknemer ouderwets mondeling in het café had gescholden op zijn baas. Of zelfs in de bedrijfskantine. Nu zoveel mensen sociale media gebruiken als vervanging van de informele communicatie tussen vrienden die op straat, op het werk of in school met elkaar verkeren kun je je afvragen of hier geen bescherming nodig is. Natuurlijk zijn mensen daar op de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor. Je moet je niet zo laten gaan, zou ik tegen een scheldende werknemer zeggen, ook niet in je informele contacten. Een wijze raad die als de emoties hoog oplopen wel eens vergeten kan worden. Moet je daarvoor op dezelfde manier gestraft worden als wanneer je scheldpartij in een ingezonden brief in de krant wordt gepubliceerd?
De eigen aard van de social media vraagt om een duidelijk onderscheid dat ook in de regelgeving tot uiting zou moeten komen. Arnoud Engelfriet meent dat het vonnis er anders zou hebben uitgezien als de scheldpartij via MSN bij vrienden terecht was gekomen. Dat is goed mogelijk, maar waarom? Wat is openbaar en wat is privé op de range van MSN of Ping tot en met Twitter? Als ik de bedoeling heb met vrienden te communiceren waarom zou ik dan niet, net als de brieven schrijvende generaties, het recht op het briefgeheim hebben? Twitter lijkt me, als je kijkt naar politici tenminste, een openbaar medium. Men roept iets de wereld in en hoopt dat zoveel mogelijk mensen het oppikken. Maar bij Facebook is dat veel minder duidelijk. En als nu blijkt dat werkgevers hun werknemers steeds vaker gaan volgen via dit soort media, dan is er wel degelijk een risico van aantasting van de vrijheid en de privacy van de werknemer. En als vervolgens dan met steun van vrijheidslievende partijen als D66 en GroenLinks het ontslagrecht wordt versoepeld, dan kan ik de kritiek van de vakbonden wel delen. Catalene Passchier, arbeidsvoorwaardencoördinator van de FNV wijst er in Vrij Nederland van deze week op dat het ontslagrecht vooral bedoeld was om willekeur te voorkomen. “We hebben met elkaar een systeem ingericht waardoor werknemers zich vrij kunnen uiten zonder dat ze het risico lopen dat ze meteen te horen krijgen: jij ligt er uit.” Uiteindelijk speelt hier ook nog een werkgeversbelang. Het openlijk delen van kritiek op de gang van zaken in een bedrijf of op collega’s is alleen maar in het voordeel van een gezonde bedrijfsvoering. Je moet er mee om kunnen gaan, dat wel. Maar de versoepeling van het ontslagrecht is in het voordeel van de werkgever met de lange tenen. Willekeur ligt op de loer.
[Foto: Stedelijk Museum Alkmaar, geleend van https://sargasso.nl/archief/2012/02/21/weense-meisjes-en-likeurbonbons-over-de-alkmaarse-chocoladefabriek-ringers-1905-1970/]
Reacties (23)
Ook de schrijver van dit stuk maakt een essentiele denkfout: een verwachting hebben van privacy als je zaken post op sites als Facebook is een paradox. Als je niet wil dat je werkgever je gescheld op hem verneemt, dan moet je dat niet posten op een site die niks geeft om privacy. Het wel doen en vervolgens gaan claimen dat gebruikers een bepaalde mate van privacy mogen verwachten en dat het gescheld niet voor de openbaarheid was, is -om dezelfde analogie te gebruiken- hetzelfde als in een kroeg onder vrienden hardop schelden tegen je baas, terwijl die achter je staat.
Het is natuurlijk niet slim om Facebook te gebruiken voor emotionele oprispingen waar je op gepakt kan worden. Het gebeurt wel en sociale media die nadrukkelijk gepresenteerd worden als vriendschapsnetwerken nodige daartoe ook uit. Maar wat te denken van de bazen die naar ongewenste uitingen van hun personeel op zoek gaan en er dan ook misbruik van maken? Als een spion in het café. Sociale media als Facebook maken dit soort Stasi-praktijken wel erg makkelijk. Ook al zijn ze openbaar, dan nog zou je wensen dat werkgevers of hun handlangers zich niet laten verleiden om er misbruik van te maken.
Maar waar het mij om gaat is dat het bij een versoepelde ontslagregeling voor een werkgever gemakkelijker wordt gemaakt om iemand te pakken als hij of zij iets zegt wat die werkgever niet zint. Puur subjectief dus. Dat kan leiden tot willekeur. En tot zelfcensuur. Hebben we daarvoor de beschikking gekregen over al die nieuwe media?
Als je als werknemer een scheldkannonade houdt tegen je baas op de werkvloer, is dat een reden om ontslagen te worden. Maar als die scheldkannonade zich verplaatst naar een online platform, dan zou het opeens wel ok zijn? Om wederom je eigen cafevoorbeeld te gebruiken: om gescheld op dergelijke sites te zetten, bekijkbaar voor iedereen, is als hardop schreeuwen in de kroeg dat je baas een lul is, terwijl je weet dat het zijn stamkroeg is.
En tot zelfcensuur. Hebben we daarvoor de beschikking gekregen over al die nieuwe media?
Que? Vrijheid van meningsuiting houdt niet enkel in dat je straffeloos kunt schelden, beledigen en als een kip zonder kop kunt schreeuwen, ook al is het maar online. Jij vindt blijkbaar dat ‘we’ sociale media hebben gekregen zodat we zonder grenzen los kunnen gaan op alles en iedereen zonder na te hoeven denken over mogelijke consequenties?
Als schelden in het openbaar (werkvloer) op je baas consequenties kan hebben, waarom dan niet als je dat online doet? Je vergelijking dat dat niet correct is omdat het vriendenetwerksites zou betreffen gaat ongelooflijk mank, want dat zijn ze niet. Volgens de marketeers van die site wellicht, maar als je in de kroeg iets tegen je vrienden zegt, wordt dat niet doorverkocht aan derden voor marketingdoeleinden. Op dergelijke sites gebeurt dat wel, en is de vergelijking per definitie eentje die niet opgaat.
Scheldkannonades zijn nooit OK, niet in de kroeg, niet op het internet. Maar wat is schelden? Wanneer gaat iemand over de grens? Moet de baas de grenzen stellen van wat wel en niet mag? En in welke omgeving? Als je iemand makkelijker de laan uit kunt sturen en je hebt ook nog de bewijzen bij de hand via Facebook zal de willekeur groeien en wordt de rechtspositie van de werknemer verzwakt. Ooit dachten we van het internet dat het de communicatievrijheid zou vergroten, hier vinden we een voorbeeld van toegenomen risico.
Facebook lijkt me een openbaar medium. Je kunt bij Facebook ook berichten sturen die niet openbaar zijn. Dat is vergelijkbaar met een email en daarvoor zou briefgeheim gelden. Maar als je iets op je prikbord zet, dan weet je dat het in principe openbaar is. Meestal is het zelfs de bedoeling dat zoveel mogelijk mensen het lezen.
Volgens anderen is het aanpassen van het ontslagrecht slecht voor de innovatie (http://tbm.tudelft.nl/nl/actueel/laatste-nieuws/artikel/detail/alfred-kleinknecht-in-de-volkskrant-over-het-ontslagrecht/). En volgens mij moeten we het daar van hebben, niet van onze lage lonen oid.
En wat lossen we er nu ook al weer mee op, meer jongeren aan het werk en minder ouderen? Minder vaste banen en daarom minder vertrouwen in de economie en daarom minder uitgaven? En was onze werkloosheid ook al te hoog, met 6 % is die toch lager dan in het land van de grote ontslagvrijheid, de VS. Je zou toch verwachten dat zonder ontslagbescherming werkgevers zouden staan te dringen om mensen aan te nemen, maar met bijna 10% werkloosheid is daar in de VS geen sprake van.
Wellicht dat de wal het schip keert. Waar ik werk (Een Nederlands High Tech bedrijf) krijgt iedere nieuwe medewerker een jaarcontract aangeboden dat vervolgens wordt verlengd met een nieuw jaarcontract. De gevolgen laten zich raden, er komen sollicitanten maar die afhaken zodra ze de arbeidsvoorwaarden horen. De lonen zijn nu aan het stijgen van degene die blijven. Nu is het waarschijnlijk goedkoper mensen te ontslaan, maar duurder on ze te houden, en bijna onmogelijk ze te krijgen. Tel uit je winst.
Afgezien van de vraag of er hier sprake is van een inbreuk op de privacy van de werknemer lijkt het mij duidelijk dat Blokker volkomen gelijk heeft de werknemer te ontslaan. Iemand die zich in dergelijke bewoordingen uitlaat over wie dan ook is gewoon een grote asociaal.
Ontsla alle a-socialen! Terug naar de 19e eeuw.
Ik vind dat punt van de vrijheid van meningsuiting eerlijk gezegd wat geforceerd. Het is hooguit een onbedoeld effect, waarvan het de vraag is of het wel zo op zal treden (alsof er in de loop der jaren niets veranderde in de arbeidsverhoudingen).
Het zijn vaak de “onbedoelde effecten” die het meeste effect sorteren.
Nogal demagogisch en goedkoop, om op basis van een onbedoeld bijeffect waarvan het sterk de vraag is of dat op gaat treden te gaan stellen dat de “vrijheid van meningsuiting” aangetast wordt door D’66 en GL, twee partijen die daar juist voorvechter van zijn. Mocht dat gebeuren, dan zijn er ongetwijfeld maatregelen te verzinnen om ervoor te zorgen dat die vrije meningsuiting gegarandeerd wordt. Dat neemt niet weg dat die verruiming van het ontslagrecht nodig is en blijft.
Hoezo demagogische en goedkoop? Mogen we van onze parlementsleden niet verwachten dat ze de consequenties – en de risico’s- van hun plannen doordenken?
@Jos
Er werd toch helemaal niet aangetoond dat de versoepeling van het ontslagrecht dit effect gaat krijgen? Dat is op z’n best speculatie.
Goed geobserveerd. Minder ontslagbescherming resulteert in meer macht voor werkgevers op de werkvloer. Het is mij ook altijd niet duidelijk hoe dit tot meer werk moet leiden. Het zal hoogstens de doorstroming van werknemers bevorderden. Werkgevers nemen alleen maar mensen in dienst als ze die nodig hebben, als ze dus werk voor ze hebben.
Zelf ben ik blij met die verruiming van het ontslagrecht, want dan kan ik eindelijk de sukkels die onvoldoende kritisch zijn, slijmen of met meel in de mond praten op straat schoppen. Van die sukkels die hun mening niet durven te geven.
Vanuit dat perspectief zou een verruiming van het ontslagrecht de vrijheid van meningsuiting juist ten goede komen.
Maar goed, die twee hebben geen fuk met elkaar te maken, tenzij je een campagnedemagoog in dienst van de PvdA, SP of PVV bent.
Het ontslag van de Blokker-werknemer heeft werkelijk helemaal niks met de vrijheid van meningsuiting te maken. Deze man ging in het openbaar ontoelaatbaar tekeer tegen z’n werkgever. Dat betekent, ook voor de rechter, terecht ontslag.
In vrijheid je mening kunnen uiten wil niet zeggen dat je niet hoeft op te draaien voor de consequenties van je eigen gedrag.
Het lastige van schelden of ‘ontoelaatbaar tekeer gaan’ is dat het volkomen subjectief is. De een trekt zijn neus er voor op en de ander is bereid er een moord voor te plegen. Maar of iemand het recht heeft zich op een bepaalde manier te uiten mag niet afhangen van lange tenen, eergevoel of gewoon willekeur. Nu moet een werkgever nog investeren in een lange gerechtelijke procedure. Versoepeling betekent dat het eenvoudiger wordt iemand op puur subjectieve gronden te ontslaan.
Mensen onderschatten in het algemeen de macht die een bedrijf heeft om van een werknemer af te komen. Het enige verschil is dat in de huidige situatie ze het nog wat kan kosten. Met de versoepeling van het ontslagrecht en het verder inperken van de kantonrechtersformule wordt het zometeen veel te makkelijk om mensen kwijt te raken. Nu al maken slechte leidinggevenden misbruik van die macht, hierna zullen ze al /helemaal/ losgaan.
Waar het om gaat is natuurlijk niet wat mensen op Facebook allemaal over hun werkgever schrijven.
Waar het om gaat is wat mensen binnen het bedrijf aan kritiek durven neerleggen.
Als jij als flexwerker in een bedrijf werkt, waar je links en rechts mensen er uitgeflikkerd ziet worden, denk je wel drie keer na voordat je de ideeën of het gedrag van je chef gaat bekritiseren of de vakbondsman gaat uithangen, ook al verslechteren de arbeidsvoorwaarden. Wat je overhoudt is stroopsmeerders en ellenbogenwerkers.
Als dat ertoe leidt dat het kritisch vermogen van het bedrijf afneemt schiet die ondernemer toch in zijn eigen voet.
Dat vind jij, dat vind ik; maar je zult de chefs de kost moeten geven die kritiek maar lastig vinden en zich dat persoonlijk aantrekken. En tussen de werkvloer en de investeerder zitten dertig managementlagen die allemaal de ‘schuld’ van het gebrek aan productiviteit zoeken (en vinden) bij hun ondergeschikten.
Ik heb wel eens meegemaakt dat een kwaliteitscontroleproces volledig in de soep liep omdat noch de teamleiding, noch de directie enig benul van statistiek had. Men dacht dat een steekproef van 1 op de 10 inhield dat je willekeurig 1 op de 10 producten controleerde (in plaats van honderd op de duizend).
Vervolgens ging men nog druk op de controleurs leggen ook om sneller te controleren, want je werd afgerekend op je productie (waardoor mensen geprikkeld werden om de makkelijkere exemplaren te controleren) en het spul moest weg met de vrachtwagen. Dan werd de steekproef opgehoogd naar één op twintig of één op dertig stuks. Zo was er ‘gecontroleerd’, maar kon het wel weg. Tja, pak het dan gewoon in en stuur het ongecontroleerd door.
Gevolg was natuurlijk dat de kwaliteitscontrole ruk was, en dat er totaal geen reëel beeld was van het aantal fouten. Iedereen op de werkvloer wist dat ook, maar dergelijke geluiden kwamen niet door naar management. Goed, op zeker moment heb ik dat aangekaart, het probleem en de oplossing geschetst op twee A4’tjes (in mijn vrije tijd natuurlijk). Nou, die teamleider was onder de indruk. Hij zou er mee aan de slag gaan.
Vier weken later brak de pleuris uit, want toen bleek bij een externe kwaliteitscontrole dat 70% van de productie niet aan de kwaliteitseisen voldeed. Dûh! Wisten wij allang. Ja, hoe dit in hemelsnaam kon!? Controleafdeling afgezeken: hoe we dit hadden kunnen missen.
Dat krijg je als je cijferfetisjisten en aantallenschuivers tot leidinggevenden benoemd en niet tot assistentie van ter zake kundigen.
Er zijn 2 punten die de auteur niet benoemd.
1) de werknemer kan nog altijd via de kantonrechter het ontslag aanvechten. Daarnaast dient de werkgever de WW 6 maanden te betalen en ontslagvergoeding aanwenden voor herallocatie van de werknemer. Voldoet de werkgever daar niet aan, dan wordt het ontslag als onrechtmatig beschouwd.
2) De komende jaren zal door de vergrijzing de arbeidsmarkt steeds dunner worden. het wordt een werknemersmarkt. De werkgever mag zodirect blij zijn als hij goed personeel binnen heeft gehaald. De werknemer is zodirect in het voordeel. Niet andersom. De negatieve effecten van ‘makkelijk’ ontslag ebben op die manier weg. Kritiek op werkgever zal dan niet snel leiden tot ontslag. Het aangehaalde voorbeeld van Blokker, is ook in mijn ogen terecht ontslag. Dat is ook geen kritiek, maar je bedrijf doelbewust in diskrediet brengen. LIjkt mij toch heel wat anders. je kan ook misbruik maken van je vrijheden. Helaas voor die werknemer stelt de wet daar grenzen aan en terecht in deze. Dus de casus acht ik niet goed onderbouwd.
Innovatie verlies. Beetje dubieus. Omgekeerd kan ook gesteld worden dat een werknemer die een zeer goede ontslagbescherming geniet, weinig prikkels heeft om proactief en innovatief om te gaan met zijn werk.