Je hoort het steeds vaker, en toch het meeste van bejaarden. Vroeger was alles beter. Toen hingen jongeren niet in de wijk, toen werd er geen afval op straat gegooid of rommel gemaakt. Toen ruimde we dat gewoon op en werkte iedereen hard. Het gaat alleen maar achteruit in dit land.
Dit doorbreekt een kernwaarde van de moderne samenleving: het ideaal van vooruitgang. De constatering dat de huidige tijd beter is dan wat er was. Dat we door technologische innovatie en culturele vernieuwing rijker, vrijer en gelukkiger worden. En het zekere vertrouwen dat de toekomst beter zal zijn dan vandaag. Dat is de kern van het verlichtingsideaal. Onze moderne cultuur is gestoeld op innovatie en emancipatie opdat de volgende generatie vrijer zal zijn dan de vorige. Dat zijn de drijvende krachten van onze cultuur: een vertrouwen in vooruitgang en verlangen naar vernieuwing. Het adagium “Sterft gij oude vormen en gedachten.” dat is de kern van onze verlichte samenleving.
Door het ideaal te propageren dat vroeger alles beter was, snijdt men juist de culturele verbinding tussen ons en vorige generaties door. Vervangt men ons verlichte vooruitgangsideaal door een middeleeuws geloof in tradities en behoud van gewoonten. Vroeger was alles beter dan vandaag. En we kunnen ons alleen maar zorgen maken over de dagen die komen gaan. Als dat zo doorgaat, acht ik het niet onwaarschijnlijk dat onze samenleving langzaam terugvalt naar een middeleeuwse staat: dat de Vikingen onze kustdorpen binnen vallen, dat slechts een op de tien kinderen de volwassen leeftijd zal bereiken, dat Nederland uitelkaar valt in tegenelkaar strijdende bisdommen, graafschappen en steden, en dat de straat vol ligt met afval, etensresten en pestlijken doe uit het raam zijn gegooid.
Kort samengevat: vroeger was alles beter want toen was er nog geen corroderend cultuurpessisme alleen maar een verlicht vooruitgangsideaal.
[cmon]
Reacties (28)
Bejaarden waren vroeger zelf beter en dat projecteren ze dan op de wereld. De wereld was altijd al slecht en is niet slechter geworden
Ten eerste heeft de Verlichting nooit echt vat gehad op Nederland, omdat we niet echt in een absolute staat woonden toendertijd, dus was verzet ertegen ook minder (patriottenstrijd een beetje). Nederland was gematigd verlicht, en dan alleen degene die in praatsalons kwamen en dergelijke. Dat hele vooruitgangsgeloof is dan ook niet echt een kernwaarde van onze samenleving.
“Je hoort het steeds vaker, en toch het meeste van bejaarden. Vroeger was alles beter. Toen hingen jongeren niet in de wijk, toen werd er geen afval op straat gegooid of rommel gemaakt. Toen ruimde we dat gewoon op en werkte iedereen hard. Het gaat alleen maar achteruit in dit land.”
Dat klopt. Dat roepen bejaarden vaak. En toen kwamen de babyboomers en die hebben Nederland verbeterd en vooruit gebracht “kuch” en keren zich nu weer tegen de volgende generatie die dat weer uitkotst. En waarschijnlijk zullen mijn toekomstige kinderen weer denken dat pa een zuur wereldbeeld heeft en maken ze zichzelf wijs dat ze daadwerkelijk iets kunnen betekenen en verbeteren.
Wat beter is: geen idee. Berusting lijkt me toch fijner voor je eigen gemoedstoestand dan valse hoop of jezelf op latere leeftijd moeten verraden.
Met het oog op het milieu en de door technologie gefaciliteerde bevolkingsgroei, lijkt het verbond tussen technologie en het verlichtingsideaal eerder een duivels pact te zijn. Vrijheid voor iedereen, consumptie voor allen en na ons komt de zondvloed.
Het verlichtingsideaal heeft ons verraden. Het heeft technologie de verkeerde kant op geduwd. Het heeft ons doen geloven dat consumptie en productie privé aangelegenheden zijn. Het heeft ons doen geloven dat het ons Godgegeven recht is om ongeremd te verbruiken. Het is een nieuw gevonden essentiële vrijheid in de traditie van Locke.
Er mogen dan ook nieuwe culturele bindingen ontstaan die eerder gebaseerd zijn op bescheidenheid en respect voor onze omgeving dan exploitatiedrang en hybris. Misschien wordt het verlichtingsideaal dan op de langere termijn ook houdbaar.
Waarom trouwens corroderend cultuurpessimisme en verlicht vooruitgangsideaal? Is Realisme versus Idealisme niet veel toepasselijker? Zeker gezien het feit dat Nederland maar zeer gematigd Verlicht was/is….
Vroeger was alles beter wordt al gezegd sinds mensen kunnen praten, en daarbij wordt altijd gewezen op zaken, die vroeger beter waren, maar nooit op zaken, die nu beter zijn.
Tsja…. De jongeren van nu zijn vrijer dan de jongeren van toen. Misschien moeten we iets minder de nadruk op vrijheid leggen en iets meer aandacht aan verantwoordelijkheid schenken. Vroeger waren er ook geen exoirbitante bonussen.
“Realisme versus Idealisme”.
Ik heb dat altijd vreemde tegenpolen gevonden.
Het zijn ook geen tegenpolen. Het is een gefabriceerde tegenstelling specifiek bedoeld om een ‘goede keuze’ aan te wijzen. Dat geldt ook voor Simon´s tegenstelling tussen cultuurpessisme en het vooruitgangsideaal. De romantisering van het verleden wordt daarin geportretteerd als een afwijzing van vooruitgang, terwijl niemand uiteraard tegen vooruitgang is, net zoals iedereen een goede portie realisme omarmt maar daarom niet minder een idealist hoeft te zijn.
@6 kun je dat toelichten? Ik zie daar geen vreemde tegenstelling in.
Op persoonlijk niveau zit daar denk ik geen absolute tegenstelling in, al kan er wel wat wrijving ontstaan. Op het niveau van staten, of in de internationale betrekkingen, zijn het tegenpolen.
Realisme is ook een ideologie. Een realist hoeft alleen met de eigen werkelijkheid rekening te houden. Iedere andere mening over de werkelijkheid is een andere ideologie.
Realisme is een theorie, geen ideologie. Een Realist gebruikt het realisme als model om keuzes te maken en legt dus nadruk op de componenten die de meeste aandacht genieten in het Realisme en pas vervolgens prudentie toe. Een mening over de werkelijkheid is trouwens redelijk realistisch, een andere werkelijk an sich is ideologisch gebaseerd/ontologisch.
Realisme suggereert een objectieve waarheid.
Ik zou eerder pragmatisme tegenover idealisme zetten.
objectieve waarneming i.p.v. waarheid bedoel je misschien? Of bedoel je dat realisme een positivistische theorie is? Realistische auteurs houden zich niet echt bezig met de waarheid en voor hun oninteressante begrippen.
Blijft grappig als woorden verschillende dingen kunnen betekenen.
@14
Dat is waar. Zie bijvoorbeeld het gebruik van ‘finnen’ op geenstijl. Elk woord kan elke betekenis krijgen. Maar in dit soort gesprekken is het om het leuk te houden wel van belang dat je nauwkeurig formuleert. En dan kun je je vaak maar beter aan de betekenis houden die Van Dale voorschrijft.
Uitstekende beschrijving van een ideologie (het geheel van ideeën over de mens, menselijke relaties en de inrichting van de samenleving).
Dat zei ik al. Voor een realist is iedere andere mening over de werkelijkheid een ideologie. Alleen de eigen werkelijkheid van de realist ziet hij niet als ideologie. Zijn ideologische tegenstander kan ook een realist zijn, met een ietwat andere kijk op de werkelijkheid. Die zal ook zijn eigen werkelijkheid als realistisch aanduiden en iedere andere werkelijkheid als ideologisch betitelen. Het realisme is een mooie ideologie voor mensen die de waarheid in pacht hebben.
Even daargelaten dat je altijd kan twisten over de vraag “wat is reëel” of “wat is waar”, is volgens mij een idealist iemand die gelooft in de mogelijkheid van verbetering en een realist iemand die daar niet in gelooft. Laten we er dus voor het gemak even vanuit gaan dat beiden een correcte mening hebben over wat de realiteit is (dan is de discussie wat beter te volgen).
@14 Het is niet voor niets dat men zegt dat veel discussie vaak zinloos zijn omdat ze alleen maar over de betekenis van woorden gaan. Als je die opzoekt in van Dale bespaar je veel tijd.
Wat @11 gebeurt lijkt me te veel op een cirkelredenering.
Maar misschien kun je dat ook wel over het stukje van Simon zeggen:
Ofwel: vroeger hadden mensen nog idealen. Maar als je “alles beter” weglaat is het gewoon waar.
Mijn kritiek zit hem meer in deze schijntegenstelling:
Sinds wanneer is middeleeuws geloof het enig alternatief voor idealisme?
@16
U weet niet waar u het over hebt. Dat blijkt bijvoorbeeld uit: “Zijn ideologische tegenstander kan ook een realist zijn”. Een realist heeft geen ideologische tegenstander. Het wereldbeeld dat een ander heeft interesseert hem/haar niet, zijn gedrag echter wel. Als twee realisten verschillen over iets, dan komt dat door waarneming. Realisten onder mekaar kunnen dus discussiëren over een statistisch onderzoek betrouwbaarder is dan een experiment in een bepaald geval, maar een realist doet de waarneming van een andere realist niet af als ideologie, maar als een verkeerde waarneming.
Daarom is dit ook zo’n onzin: “Die zal ook zijn eigen werkelijkheid als realistisch aanduiden en iedere andere werkelijkheid als ideologisch betitelen. ”
Daarnaast, ik heb Waltz een andere realist zoals bijv. Morgenthau nooit uit horen maken voor idealist. Daarnaast probeer je je eigen beeld van het realisme te weerleggen i.p.v. dat je mijn verbeteringen oppikt. Blijkbaar weet je niet goed wat het inhoud om realist te zijn en zo doe je een heleboel realisten onrecht aan door allerlei voorspellingen over hun gedrag te toen inzake realisten onder elkaar.
@17
Het is meer een beperking als een cirkelredenering. Het komt te vaak voor dat personen het Realisme zien als een allesomvattend wereldbeeld. Het is een theorie die in gevallen zeer verdienstelijk is in het toepassen, maar op bepaalde niveau’s, zoals binnen een gezin, niet. Eigenlijk zoals elke andere theorie werkt. Daarom ook dat realisme niet perse botst met idealisme, want het is niet interessant. Het reageert er vaak niet op, maar praat er eerder langsheen, omdat de theorie niet dezelfde factoren van belang acht waarschijnlijk. Een marxist en een realist zouden wellicht wel een echt gesprek kunnen voeren, omdat beide macht analyseren en waarnemen. In hun geval zou het dus om de waarneming gaan en wellicht komen ze, afhankelijk van tijd en plaats, wel tot overeenstemming.
Pedro ziet het als te uitgebreid. Ik ben een ingenieur en baseer ook veel op waarneming geleid door theorie. Maar mijn theorieën zijn ook geen ideologieën omdat ze niet toepasbaar zijn op juridische kwesties en een heleboel andere dingen. Het komt niet terug in al mijn handelingen.
Waarom zou je als maatschappelijke actor met de politiek bemoeien als je realist ben? Als je je 100 procent conformeert aan de werkelijkheid (hoe je die voor de rest ook invult) waarom zou je daar voor inzetten of tegen verzetten.
Realisme is iets waar realisten mee schermen om hun eigen normen over hoe de werkelijkheid eruit zou horen te zien te verbergen. Realisten hebben nl. wel degelijk ideologische drijfveren over hoe de werkelijkheid eruit zou horen te zien.
@20
Hoe beschrijven Waltz, Machiavelli en Morgenthau hun ideale wereld dan? Inderdaad, dat doen ze niet. Dat doen 18 jarigen na een semester politiek te hebben gestudeerd, geloven dat het allesomvattend en verklarend is en denken dat ze zelf realist zijn zonder dat ze ooit de theorie getest hebben en de voorwaarden kennen.
@21
Realisme zoals jij het ziet : dan blijf je in 100 procent in de techniek zitten. Maar waartoe zet je die techniek in ? : noch Waltz, noch Machiavelli noch Morgenthau zijn daar 100 procent neutraal in. Iedereen heeft zo zijn voorkeuren al is het maar “the balance of powers”.
@22
Uiteraard is de theorie neutraal, maar de toepasser zelden/nooit. Maar ken een persoon op aard die 100% neutraal is? Beetje een open deur natuurlijk.
@18: ach, weer op een woordje gevangen. Het is me wat. “Zijn ideologische tegenstander kan ook een realist zijn” schreef ik eerder en daar gebruikte ik het woordje ideologisch onterecht. Je hebt gelijk: ik had dat weg moeten laten. Het argument is, dat 2 realisten met verschillende wereldvisies beiden hun eigen idee van het realisme aanhangen en op die manier slechts hun eigen ideologie uitdragen, terwijl zij zichzelf allebei realist noemen. Realisme is op die manier niets anders dan een ander woord voor ideologie, tenzij het realisme zich niet met de toekomst bezig houdt, en dat is niet waar. Een realist pleit voor bepaalde handelingen in de verwachting, dat die handelingen een bepaalde uitkomst opleveren. Andere handelingen kunnen een andere uitkomst opleveren, en de keuze voor de handelingen is dus ideologisch bepaald. Een echte realist kan zich dus niet met politiek bemoeien, omdat hij dan ideologisch bezig is.
PS: idealisme is niet hetzelfde als ideologie. Het realisme is een ideologie ‘zonder ideaal’.
Hier zit denk ik je fout: “dat 2 realisten met verschillende wereldvisies beiden hun eigen idee van het realisme aanhangen ”
Je kan wel twee verschillende wereldbeelden hebben, wat komt door verschillende informatie die je tot je neemt, maar het realisme blijft gewoon het realisme. Alleen de invoer is anders. Daarnaast zullen twee realisten ook weer niet zo verschikkelijk ver uit elkaar liggen qua waarneming en wereldbeeld, ze analyseren immers dezelfde fenomenen in meeste gevallen.
@25: alleen als ze zich niet met de toekomst bemoeien en slechts achteraf kijken wat er gebeurd is, zonder daar een mening of een waardeoordeel aan vast te knopen, kun je iemand dan een realist noemen.
Daarnaast liggen de wereldbeelden van alle ideologieën dicht bij elkaar, want ze gaan allemaal van dezelfde beginsituatie uit. Wat ideologieën dan van realisten onderscheidt, is het feit, dat ideologieën de beginsituatie analyseren en daar een oordeel over hebben en op basis daarvan een visie voor de toekomst ontwikkelen. In dat geval en die betekenis is het realisme een prachtig voorbeeld van een calvinistisch soort (cultuur)pessimisme.
Ik heb tot nu toe altijd alleen maar begrepen, dat realisten zich graag met de politiek bemoeien en daar zelfs allerlei oordelen en meningen over hebben, en benoem het realisme daarom als ideologie, meestal gebruikt om bestaande machtsverhoudingen te bevestigen (en daardoor te versterken) en zo doende uiterst behoudend (conservatief) van aard, al switchen realisten natuurlijk erg gemakkelijk in hun loyaliteit, want een linkse of rechtse dictator, of een dictatuur of een democratie zijn gewoon uitkomsten van een machtsstrijd. Zodra iemand zegt, dat we communisme of fascisme moeten accepteren dan wel bestrijden, is dat ideologisch gekleurd.
Owkee, zo had ik je niet begrepen. Een realist gebruikt het realisme wel om te voorspellen wat een uitkost is, maar bemoeit zich niet met de toekomst. het kiest gewoon de kant van de waarschijnlijke winnaar en hoopt daar munt uit te slaan, zonder oordeel of wat dan ook.
Ik denk dat we al een heel stuk genaderd zijn.
“Ik heb tot nu toe altijd alleen maar begrepen, dat realisten zich graag met de politiek bemoeien en daar zelfs allerlei oordelen en meningen over hebben, en benoem het realisme daarom als ideologie, meestal gebruikt om bestaande machtsverhoudingen te bevestigen ”
Dat soort ‘realisten’ hebben het dus niet begrepen. Dat zijn die eerste jaars studenten die gewoon hun eigen “realistische” wereldbeeld bevestigd willen zien. Die gaan dan roepen van: Alle mensen zijn slecht o.i.d. Als ze slim zijn, verzetten ze zich eigenlijk nergens tegen en zijn ze niet al te uitgesproken, je weet immers nooit wie morgen je nieuwe bondgenoten zijn in de poltiek.
Ik denk ook, dat we elkaar inmiddels een stuk beter begrijpen. Dat is ook het (een) doel van discussies.
Er is een vrij groot verschil tussen het theoretische realisme en de mensen / politici, die zich op het realisme beroepen. Ik zelf vindt het realisme als theorie wel waarde hebben (net als anarchisme, bijvoorbeeld), maar in de praktijk is het volgens mij vrij betekenisloos, wanneer het niet aan een (ideologische) visie is gekoppeld. In de praktijk komen niet-ideologisch getinte realisten nauwelijks voor, en wanneer ze wel voorkomen zijn het met alle winden mee waaiende meelopers, die zich aan iedere willekeurige ideologie conformeren. Dat leidt heel gemakkelijk tot een bevel is bevel mentaliteit. En of het nu ideologen zijn, die zich realist noemen, of realisten als ‘meelopers’: ik heb met beide groepen weinig op.