Cartoonoorlog is hoax

De rel rondom de Deense spotprenten begint zo onderhand cartooneske proporties aan te nemen. Cartoondoden zijn inmiddels gevallen in Afghanistan, Libanon, Turkije en Somalie. Wat merkwaardig blijft, is hoe de toch in Westers decadente ogen niet heel groffe cartoons, die bovendien al in september 2005 door Jyllands Posten waren afgedrukt, nu opeens tot een globale rel konden leiden. The Counterterrorism Blog onthulde op 2 februari dat een grote rol hierin was weggelegd voor Ahmed Abdel Rahman Abu Laban, een vooraanstaande Deense imam.

Om zijn moslimbroeders in het Midden-Oosten te informeren, vulde de Palestijnse Abu Laban zijn knapzak niet alleen met de inmiddels wereldwijd bekende 12 cartoons, maar stopte er tevens drie extra beledigende bij. In het (vertaalde) ophitsdocument [pdf] van Abu Laban staat dat moslims die tegen de Jyllands Posten-plaatjes protesteerden, zulke nog beledigender cartoons kregen toegestuurd als reactie op hun protest. Op een cartoon zou de profeet staan met een varkensneus, op een andere wordt hij als pedofiel geschetst en in een derde wordt een biddende moslim verkracht door een hond. In het document worden de extra cartoons aangeduid als een van de aanleidingen die de cartoonwoede en -pijn verergerden.

De haatzaaimissionarissen hebben hoogstwaarschijnlijk alle prenten als onderdeel van de Deense antimoslim-stemming “verkocht”. Het lijkt mij sterk dat ze zich erg hebben ingezet om de verschillen tussen de gepubliceerde cartoons en de toegevoegde te benadrukken. Daarbij komt dat de imam naderhand desgevraagd niet de herkomst van deze extra cartoons kon aantonen, wat doet afvragen of ze wel zijn gemaakt als reactie op de cartoonprotesten (en door wie…). Dat Abu Laban zelfs niet volledig vertrouwde op de impact van dit opgeleukte tekeningenpalet, blijkt uit het beklag in het document over het presidentiele onthaal van Ayaan Hirsi Ali in Denemarken. De Nederlandse politica lijkt inmiddels uitgegroeid tot een troef/joker die instant beledigde en vernederde gevoelens teweegbrengt bij veel orthodoxe moslims.

Het totaalpakket dat de staat van verrotting moest aantonen waarin Denemarken verkeerde, is dus veel omvattender dan enkel de Jyllands Posten-cartoons. Het is zodanig ingekleed en dermate aangedikt dat we rustig kunnen stellen dat we een oorlog zijn ingeluisd. Zeker als je bedenkt dat de Palestijnse Fatahbeweging de eerste bodem was, waar de haatzaaimissie wortel schoot. U las al op 2 februari ten reactiepanele van Sargasso dat Fatah zo hoopte wat zieltjes van Hamas te kunnen terugwinnen na haar verkiezingsnederlaag.

Een onheuse oorlog. Een echte hoax dus. Maar betekent dit dat de krijgers in deze oorlog slechts pionnen zijn die op basis van onjuiste informatie een onbestaande strijd voeren? Dat zou ik niet ten volle concluderen. Zo onovertroffen ridicuul als de link die Bush tussen 9-11 en Saddam veinsde en zijn WMD-claim is het allemaal niet, om maar eens een vergelijk te maken met de recentste oorlogsgeschiedenis. Wat naar de oppervlakte komt is namelijk een daadwerkelijk verschil tussen culturen. Grofweg en uitvergroot staat in het Westen voorop dat in beginsel niets van spot of kritiek gevrijwaard kan zijn, terwijl in de Islamitische traditie autoriteit in het algemeen en het geloof in het bijzonder niet anders dan met respect bejegend mogen worden.

Ondertussen gaat het echter helemaal niet over deze verschillen. Of beter gezegd: worden deze verschillen misbruikt en geperverteerd. Geert Wilders zet meteen de cartoons op zijn website uit naam van de vrije meningsuiting. De AEL countert en zet cartoons online waarin Hitler met Anne Frank in bed ligt. En alhoewel de Hizb Ut Tahrir Geert Wilders bij “de denkers onder de intellectuelen” indeelt, stel ik voor dat de aandacht wordt gericht op iets inhoudelijker partijen. Wellicht zelfs geheel weg van de strijders die staan te trappelen om als aanvoerders van een bataljon het slagveld te betreden.

Want zijn de verschillen wel hemelsbreed? Neen, driewerf neen. In bijvoorbeeld de Nederlandse rechtspraak wordt vaak gebruik gemaakt van het begrip ‘nodeloos grievend’. Uitingen die aangemerkt worden uitsluitend te zijn gedaan om te kwetsen en die niet beogen bij te dragen aan het maatschappelijk debat, zijn door een rechter vaak als onrechtmatig gekwalificeerd. Daarom zou een beroep op de uitingsvrijheid voor de drie extra cartoons “van” Abu Laban voor een Nederlandse rechter hoogstwaarschijnlijk niet succesvol zijn. Zeker de context waarin de beledigende tekeningen specifiek waren gericht tot (tot dan toe?) vreedzame actievoerders tegen de Jyllands Posten-afbeeldingen, zou de kans op juridisch succes voor de moslims vergroten. Tegelijkertijd zou Wilders een verwijt dat de plaatsing van de mildere cartoons nodeloos grievend is, lastiger kunnen pareren dan Jyllands Posten. De krant beoogde immers het fenomeen van de onafbeeldbare Mohammed en de mogelijke zelfcensuur onder “kunstenaars” aan te kaarten, waar Wilders in een al explosieve situatie uitsluitend olie op het vuur gooide zonder enige inhoudelijke toevoeging aan het maatschappelijk debat.

Ik denk overigens niet dat Wilders dan veroordeeld zou worden, maar het geeft de rechter in elk geval de mogelijkheid om de kaders van de uitingsvrijheid duidelijker te maken. Iets soortgelijks gebeurde in de recente zaak over enkele uitspraken van Ayaan Hirsi Ali. De rechter concludeerde dat Hirsi Ali binnen de grenzen van het toelaatbare was gebleven toen zij de profeet met een pedofiel vergeleek, maar voegde toe dat de vrijheid van meningsuiting geen carte blanche is om andermans (religieuze) gevoelens onbeperkt te kwetsen. Dit betreft allemaal Nederlands recht, maar ik denk dat in Denemarken ook soortgelijke juridische aanknopingspunten te vinden zijn.

Alhoewel de uitgangspunten (kritiek versus respect) anders zijn, hoeft de beoordeling van een concreet geval dus niet altijd te verschillen. Laat men zich, voordat er weer nieuwe wetgeving en journalistieke gedragscodes worden bekokstoofd, baseren op deze feiten. De bril van de oververhitte godsdienststrijders is ongeschikt want beslagen (‘fogged up’). Maar ook cultuursuperioriteit die ervan uitgaat dat de (eigen) meningsvrijheid geen enkele beperking kent, vertroebelt de blik. En het zou toch zonde zijn als daardoor de handreiking wordt gemist van de gematigde tegenstemmen die steeds hoorbaarder zijn. Als is vastgesteld dat een beledigende blasfemische uiting zowel onder Westers recht (na weging) als onder Islamitisch recht (per definitie?) onrechtmatig kan zijn, dan neemt dit belemmeringen weg voor meer introspectie in de moslimwereld. Wellicht vinden zij dan op den duur “voor zichzelf” nog eens uit dat kritiek op godsdienst niet op voorhand taboe hoeft te zijn.