OPINIE - Het buitenlands beleid gaat om geld verdienen en kosten beperken. Een blik op het regeerakkoord.
Op 30 oktober zei Diederik Samsom in Nieuwsuur dat de onderhandelaars geen visie op het terugdringen van de werkloosheid en het creëren van banen hebben geformuleerd omdat PvdA en VVD daarvoor te veel van elkaar verschillen. Het is aan de Tweede Kamer om visies uiteen te zetten, zodat de partijen hun politieke kleur behouden, aldus Samsom. Wat impliceert dat onze nieuwe regering geen visie heeft.
Wat betreft het buitenlands beleid van Rutte-II klopt dat vrij aardig, afgaande op het regeerakkoord. Nu had de VVD in haar verkiezingsprogramma al verkondigd dat de partij ‘geen behoefte heeft aan vage vergezichten.’ Vergezichten zijn er dan ook niet echt te vinden, of het moeten de bezuinigingstabellen voor de jaren 2013 – 2017 zijn. Wel heeft het nieuwe kabinet, zoals verwacht, een mantra als het gaat om buitenlands beleid: economie, economie, economie.
Europa: geld verdienen, kosten beperken
Europa en de rest van de wereld zijn er om geld te verdienen. ‘Europa is van groot belang voor onze vrede, veiligheid en welvaart. We verdienen er ons geld; onze banen zijn er voor een groot deel van afhankelijk’ en ‘als het goed gaat met Europa gaat het goed met Nederland,’ zo staat in het nieuwe regeerakkoord. En dus moet de interne markt worden versterkt. Hoe? ‘Effectieve maatregelen om de noodzakelijk groei in Europa te versterken, worden bevorderd en ondersteund’. Blijft de vraag: wat zijn dan effectieve maatregelen? Een heldere visie hierop ontbreekt vooralsnog.
Opvallend is de afstandelijke formulering rondom Europese idealen en waarden als democratie, rechtstaat en gelijke behandeling: hierdoor voelen ‘vele Europeanen’ zich verbonden. Blijkbaar geldt dat niet zozeer voor het kabinet.
De punten die in het regeerakkoord staan gaan er vooral om de kosten van Europa voor Nederland te beperken. Dus: vasthouden aan begrotingsafspraken, stopzetten van steun aan landen die te weinig maatregelen nemen om financieel-economisch gezond te worden/blijven, opzetten van effectief Europees bankentoezicht, niet nog meer geld naar de Europese begroting. Tussen neus en lippen door staat vermeld dat ‘het in onderling overleg uit het gemeenschappelijk arrangement treden (Schengen, Eurozone, Europese Unie) mogelijk moet zijn’. Ik ben benieuwd wie er in dat overleg zitten en hoe Rutte en Samsom dat voor zich zagen toen ze dat opschreven. Gaan ze dan weer een potje kwartetten, uitruilen en gunnen: we blijven binnen het Verdrag van Schengen, lekker vrij reizen, da’s wel zo gemakkelijk, maar we treden uit de euro?
Buitenlandse handel
De PvdA heeft haar gewilde minister voor Ontwikkelingssamenwerking (OS) gekregen. Maar dat is slechts de helft (en de facto misschien veel minder) van de portefeuille van Lilianne Ploumen. Ook Buitenlandse Handel valt binnen haar ministerie. Er wordt fors gekort op ontwikkelingssamenwerking en de investeringen die overblijven moeten zoveel mogelijk ten goede komen aan Nederlandse bedrijven en organisaties. Hoewel delen van de bezuinigingen op OS worden vormgegeven door omzettingen naar een revolverend fonds voor Internationale Samenwerking en een budget voor Internationale Veiligheid, zal het voor de nieuwe minister niet gemakkelijk zijn om zaken te doen. Ze krijgt te maken met de wensen van drie andere ministers: die van Buitenlandse Zaken, Defensie en Economische Zaken. Economische diplomatie is hét codewoord. Ploumen is na haar beëdiging als minister meteen met de premier op pad voor een handelsmissie naar Turkije.
Krijgsmacht in de toekomst
Op het gebied van defensie wil de regering wel visies ontwikkelen, namelijk over de krijgsmacht van de toekomst en de vervanging van de F-16’s. Traditioneel kijkt ieder kabinet opnieuw naar de rol van defensie. Er moet weer flink worden bezuinigd en tegelijkertijd moet de krijgsmacht het land kunnen blijven verdedigen en een bijdrage kunnen blijven leveren aan internationale crisisbeheersingsoperaties. Het wordt wel wachten op deze visies, pas eind 2013 neemt de regering op basis van nieuwe onderzoeken besluiten over de JSF. De lopende afspraken over deelname aan ontwikkeling en testen van de JSF worden wel voortgezet, omdat de Algemene Rekenkamer onlangs heeft berekend dat daaruit stappen het weggooien van geld betekent. Ook wordt de missie in Kunduz afgemaakt. De PvdA was geen voorstander van de missie, maar Samsom hanteert hetzelfde argument als bij de JSF: eraan beginnen was niet verstandig, maar er nu uitstappen is nog ongelukkiger.
Overigens staat er een opvallende formulering in het regeerakkoord rondom eventuele militaire interventies, zoals een docent volkenrecht van de VU afgelopen vrijdag terecht opmerkte in een opiniestuk in de Volkskrant. Er staat dat voor deelname aan crisisbeheersingsoperaties een ‘volkenrechtelijk mandaat vereist is of er dient sprake te zijn van een humanitaire noodsituatie.’ Internationaal rechtelijk is een gewapende interventie enkel gerechtvaardigd indien er een mandaat van de VN Veiligheidsraad is. Het responsibility to protect-beginsel is nog altijd geen algemeen geldend principe. Het is interessant om te volgen hoe de visie van het kabinet zich op dit punt zal ontwikkelen. Wellicht dat het vervangen van het woord ‘of’ door ‘en’ een hoop denkwerk bespaart.
Vooralsnog bestaan de hoofdstukken rondom buitenlands beleid vooral uit een opsomming van kreten. Hoe daaraan precies invulling gaat worden gegeven is nog onduidelijk. We mogen in ieder geval verwachten dat PvdA-leider Samsom vanuit de parlementsbanken de komende tijd zijn visie uiteen zal zetten.