Johan

In GC’s Zondag Matinee elke week speciaal voor uw kijkgenot een fascinerende documentaire, een spraakmakend TV-programma of een bijzonder (leuk) cabaretfragment.

Filosoof John Gray gelooft niet in vooruitgang. Nou ja, zijn waarheid ligt iets genuanceerder: op het gebied van de wetenschap en technologische ontwikkeling ziet Gray inderdaad vooruitgang en ?het zou dwaas zijn om dat te ontkennen?. Maar als het om de politiek en de ethische ontwikkeling gaat, dan bestaat diezelfde vooruitgang niet. Want wat in de wetenschap kan: het overwinnen van een theorie, op basis van zuivere kennis, een concept afschaffen en vervangen, dat kan niet zomaar in de politiek en ethiek. Hij legt dit uit aan de hand van marteling, dat sinds de oorlog in Irak weer volledig teruggekeerd is.

We kunnen namelijk wel zeggen dat ?we? martelen hebben afgeschaft, net zoals we kunnen beweren dat de slavernij is overwonnen, maar die zaken zijn daarmee niet geheel weg. Eens in de zoveel tijd komen deze ethische en politieke problemen weer terug. Martelen wordt nog steeds gedaan door moderne, verlichte staten en regeringen. En dat is paradoxaal, want het ?verlichtingsdenken? leerde ons juist dat het menselijk denken vroeger niet rationeel of wetenschappelijk was, maar vooral religieus en metafysisch. In plaats van bijgeloof en mythen, werd wetenschappelijke kennis veel belangrijker. En dit zou ons enorme vooruitgang brengen. Maar, realistisch gezien: in de ethiek en de politiek hebben we te maken met ?menselijke praktijken?, menselijke tradities en emoties, kortweg: we hebben te maken met ?onvolmaakte mensen?. Hierdoor bestaat er de reële mogelijkheid dat alles wat we op het gebied van politiek hebben verworven, ook zomaar weer verloren kan gaan. Iets wat in de wetenschappelijke wereld nagenoeg onmogelijk is.