Assertiever Egypte zegen voor Israël

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
,

Kaart van Midden-Oosten en Noord-Afrika (Beeld: Kaj Leers)

Alles is politiek. Zo ook de uitkomst van de revolutie in Egypte, die op vele fronten politieke repercussies heeft, maar die vooral voor de positie van Israël en de Palestijnen van belang zal blijken te zijn. Want waar Israël in de publieke opinie zichzelf met enig succes kon neerzetten als ‘de enige democratie’ in het Midden-Oosten, moet het straks waarschijnlijk rekening houden met een nieuw, democratisch en assertief Egypte dat machtig genoeg is om concessies af te dwingen jegens de Palestijnen. Maar in plaats van daarvoor te vrezen, zou Israël dit gegeven moeten omarmen.

Het tekenen van de vredesakkoorden tussen Israël en Egypte betekende meer dan alleen het zwijgen van de kanonnen. Het betekende ook dat Hosni Mubarak’s Egypte definitief zijn positie als regionale supermacht aan de kapstok hing en aan ging liggen bij de andere Arabische machten die zich laafden aan de Amerikaanse tiet.

Want dat was de trade off: als je vrede sluit met Israël, komen wij Amerikanen je cadeautjes brengen. Het door en door corrupte Egyptische regime greep die kans en Egypte dommelde in slaap, zoals je dat wel eens doet na een copieuze maaltijd. En die copieuze maaltijd werd iedere dag opgediend vanuit Washington in de vorm van miljarden dollars die naar het land vloeiden.

Maar Egypte is ruw wakker geworden. De komende maanden staart het land nog naar de navel, maar als het democratische proces lukt en er over een jaar een nieuwe president zit die een breed mandaat van het volk heeft, staat er ten zuiden van Israël weer die oude hegemon van de Maghreb op die de mond gaat roeren.

Nu al maakt Israël amok omdat de huidige Egyptische machthebbers toestaan dat Iraanse marineschepen door het Suezkanaal varen. De machteloze boosheid van Israël jegens Egypte maakt duidelijk dat Egypte niet meer aan de leiband van Washington (en indirect Jeruzalem) loopt.

Is het erg dat Egypte zich weer gaat roeren en onafhankelijk strategische beslissingen neemt, zoals in het geval van de Iraanse marineschepen en het Suezkanaal? Nee. Sterker nog, een Egypte dat druk uitoefent kan Israël, de Palestijnen en het ‘vredesproces’ (voor wat die term nog waard is) juist helpen.

Al meer dan 30 jaar proberen Amerikaanse presidenten de Israeliërs en de Palestijnen zonder succes tot een vredesregeling te bewegen. Al die tijd waren dezelfde presidenten echter gebonden aan hun alliantie met Israël, dat zich- als het puntje bij het paaltje kwam –  niets aantrok van wat een Amerikaanse regering wilde of eiste. Op het laatste moment, wanneer onderhandelingen in een beslissende fase waren gekomen, durfden of konden de Amerikanen niet door te drukken, of onttrok Israël zich, in de veilige wetenschap dat er toch geen heftige repercussies zouden komen.

En als ze er al kwamen, och, dan werd een transportschip met reserve-onderdelen voor straaljagers een maandje langer in de Amerikaanse haven gehouden. Daar kwam Israël wel overheen.

Palestijnse onderhandelaars, meestal ook de politieke leiders, konden na het mislukken van de onderhandelingen in de Palestijnse gebieden altijd worden gevierd als moedige leeuwen die zich in de beeldvorming kranig hadden geweerd tegen de Israëlische agressors en hun Amerikaanse vrienden.

Van de andere spelers in het Midden-Oosten hoefde Israël zich weinig aan te trekken. Iran, Irak en Syrië konden altijd – en met recht – worden weggezet als dictaturen die sowieso de vernietiging van Israël wilden. Jordanië kon sinds 1967 geen deuk in een pakje boter meer slaan en bovendien tekenden Israël en Jordanië in 1994 ook de vrede. Turkije was meer een bondgenoot van Israël.

Strategische leegte
Wat dus miste was een actor die de boel echt onder druk kon zetten. Die actor had Egypte kunnen zijn. In plaats daarvan ontwikkelde Egypte onder Mubarak een schizofreen beleid ten aanzien van de Palestijnse kwestie en Israël. Het had Gaza aan de grens liggen en zei de Palestijnse ‘broeders’ te steunen. Maar in de praktijk kwam het erop neer dat Egypte zich simpelweg niet te veel bemoeide met wat er in Gaza gebeurde. Tegelijkertijd stond het oogluikend toe dat er vanaf Egyptisch grondgebied tunnels naar Gaza werden gegraven waarmee Palestijnen en diverse groeperingen voorraden onder de zwaarbewaakte grens door het Palestijnse gebied in brachten.

Aan die schizofrenie kan Egypte nu een einde maken. Het land kan zich, dankzij het zo belangrijke Suezkanaal, tegenover de VS assertiever opstellen als het dat wil en verlangen dat Washington Jeruzalem meer onder druk zet.

Dat zal de Israëlische regering ertoe drijven zich onafhankelijker op te stellen, want uiteindelijk is de stelregel dat waar het om de veiligheid van het land gaat, Israël zich van niemand afhankelijk laat maken. De vraag is of het land zich zo’n instelling nog kan veroorloven. De economie is voor een groot deel nog steeds afhankelijk van Amerikaans geld. Egypte heeft de mogelijkheid om Washington onder druk te zetten, niet andersom.

Vergelijk het belang van het Suezkanaal met dat van de nauwe Straat van Hormuz, tussen Oman en Iran in. De grootste angst van economen, olie-experts en van olie-import afhankelijke regeringen is dat Iran, als het tot een oorlog komt met dat land, de Straat van Hormuz met mijnen en Chinese anti-scheepsraketten onbevaarbaar maakt voor olietankers. Een oorlog met Iran zou zo direct tot een oliecrisis van ongekende proporties kunnen leiden. (Vandaar ook dat er hard gewerkt wordt aan oliepijpleidingen die vanuit zuidoost-Irak en de Koerdische gebieden via Turkije de olie naar veilige Turkse overslaghavens brengt.)

Voor de wereldeconomie is het Suezkanaal van eenzelfde belang. Vierentwintig uur per dag glijden containerschepen door het kanaal en brengen goedkope, in Azië geproduceerde goederen naar de belangrijke Europese afzetmarkten. Egypte kan dus niet alleen Europa maar zelfs China en India onder druk zetten; het via de zuidpunt van Afrika laten omvaren van containerschepen drijft de transportkosten per eenheid product immers enorm op.

Een assertiever Egypte leidt in het Midden-Oosten tot een gelijker strategisch speelveld. Het is niet onredelijk te veronderstellen dat Egypte zich mettertijd ontpopt tot een nieuwe spreekbuis. Zolang Egypte zich dus redelijk opstelt en het bestaan van Israël accepteert, is er meer kans op een redelijke vredesregeling met de Palestijnen, waarbij de Israëlische regering misschien wel meer veren zal moeten laten dan tot dusver misschien het geval was. Maar in een vredesproces, dat altijd een proces van geven en nemen is, is dat misschien geen slecht idee.

[kaj]

Reacties (8)

#1 Femke

Heel optimistisch gesteld zou het zelfs voor de Israelische regering een steun in de rug kunnen zijn. Nu is het voor hen lastig aan hun bevolking te verkopen als ze Israelische (lees: bezette) gebieden aan de palestijnen ‘geven’.

Volgens mij is dat een deel van het probleem met het ‘vresesproces’ namelijk, dat Israel een democratie is en dat de regering dus geen impopulaire besluiten wil nemen. En na het voor de Israeli desasteus verlopen teruggeven van Gaza is het opgeven van bezet gebied zeer impopulair daar. Dus ze hebben ook wel een sterke dreiging nodig om zo’n beslissing een keer te nemen.

Heel wellicht dat egypte zo’n dreiging zou kunnen zijn.

Maar het kan natuurlijk net zo goed dat Israel zich alleen maar meer gaat ingraven als Egypte zich roert….

  • Volgende discussie
#2 EvdB

“De economie is voor een groot deel nog steeds afhankelijk van Amerikaans geld.”

Volgens mij ontvangt Israël iets van twee miljard per jaar, op een begroting van honderden miljarden. Israël is niet zo heel afhankelijk van de VS; het is Amerika’s geliefde bondgenoot omdat het een verdraaid sterk land is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 cerridwen

‘Israel’ is een te breed begrip om te praten over of het effect van een democratisch Egypte goed of slecht is.
In de werkelijkheid zoals dit stuk het beschrijf en zoals ik het ook zie is vrede met de Palestijnen uiteindelijk het doel, waar iedereen beter van wordt. Helaas wordt deze visie niet gedeeld door een groot deel van het Isrealisch establishment en de bevolking. In die zin is een democratisch Egypte dus bijzonder slecht nieuws voor deze elite.

Zoals de zaken nu liggen, zal Israel niet uit zichzelf vrede sluiten met de Palestijnen. Dat moet afgedwongen worden, waarschijnlijk door een combinatie van buitenlandse druk en Palestijnse ‘people power’ a la Egypte. In die zin biedt de huidige ontwikkelingen in de Arabisch wereld hoop.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Joost

@2: 5 miljard per jaar, in het verleden veel meer, zo’n drie miljard is militaire hulp (totale budget leger is 13 miljard: http://en.wikipedia.org/wiki/Israel_Defense_Forces).

Zie verder: http://en.wikipedia.org/wiki/File:US_aid_to_Israel.gif

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Zackaria

Feit sinds ahmedinejad aan de macht is gekomen, is het midden oosten totaal verandert. Terwijl turkije en alle soenitische landen slijmen bij israel was iran de enige die weerstand bood, alle arabische landen vochten een oorlog uit met israel, egypte marokko syrie libanon etc tegelijk ze verloren keihard. Toen kwam hezbollah 2006 oorlog. Met behulp van iRan hadden ze israel kapotgemaakt. Nadat de islamitische wereld de moed van iran zagen kregen ze ballen zelfs turkije. Daarvoor waren ze niks

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Rob

Dus Israël moet blij zijn met een assertief Egypte omdat dat Egypte Israël dan dwingt tot keuzes die ze eigenlijk niet willen maken?

Tja. Ik denk dat de regering van Israël gewoon graag ziet gebeuren wat ze graag ziet gebeuren. Of is dat een beetje vergezocht?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 sander_1583

Israel hoeft nergens blij mee te zijn totdat duidelijk is wat de uitkomst is van deze volksopstand tegen de armoede en corruptie van de arabische wereld want dat is de enige reden. Mochten er sharia-based regimes opstaan dan is het binnen de kortste keren weer een battleground met bijv. NL inbreng.

Zackarie, ik snap jouw stukje niet, Waar boodt Iran weerstand tegen? Wat is slijmen in jouw beleving? Wat wil je eigenlijk zeggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 pedro

Dat zal de Israëlische regering ertoe drijven zich onafhankelijker op te stellen

Dat betwijfel ik. Een Egypte, dat zich onafhankelijker opstelt, zal er toe leiden, dat Israël de tunnels naar Gaza en de doortocht van schepen uit bepaalde landen door het Suez kanaal weer hoger op de agenda zal zetten als zaken, die opgelost moeten worden voor er verder onderhandeld kan worden.

Zolang Egypte zich dus redelijk opstelt en het bestaan van Israël accepteert, is er meer kans op een redelijke vredesregeling met de Palestijnen{/q]
Egypte voldoet al sinds Camp David (1979) aan deze voorwaarden, zonder dat er verbeteringen voor de Palestijnen zijn gekomen. Waarom zou dat nu wel werken?

@1: [q]dat Israel een democratie is en dat de regering dus geen impopulaire besluiten wil nemen

Een democratische regering moet ook onpopulaire beslissingen durven nemen, die tegen de waan van de dag in gaan.

@5: misschien moet je het nieuws van de laatste maanden uit het de Arabische wereld ook eens tot je door laten dringen. Denk je echt, dat Iran blij is met al die volksopstanden en zo ja, waarom proberen ze die zelf dan met veel geweld de kop in te drukken? Feit is, dat de dictators in Teheran op sympathie van de Arabische dictators konden rekenen (soort zoekt soort), maar dat de bevolking van al die landen die dictators liever kwijt dan rijk is.

@7:

Israel hoeft nergens blij mee te zijn totdat duidelijk is wat de uitkomst is van deze volksopstand tegen de armoede en corruptie van de arabische wereld want dat is de enige reden

Israël zou haar gemaakte fouten uit het verleden goed kunnen maken door nu de democratische bewegingen in die landen te ondersteunen. Mocht dat tot sharia based regimes komen, dan zullen we eerst moeten beoordelen of die regimes internationaal breed erkende mensen en andere rechten erkennen en handhaven, voordat we er een battleground van maken. Dat moet het uitgangspunt zijn voor het beoordelen van het rechtssysteem in zo een land, en niet de vraag of en hoe veel van de wetten aan uitspraken in de koran gelinkt kunnen worden, of hoe een rechtbank precies genoemd wordt.

PS: voor de inwoners van Gaza is een volksopstand a la Egypte op dit moment bijzonder gevaarlijk. Bovendien hebben die mensen wel wat anders aan hun hoofd, zoals de vraag waar ze hun eten voor vanmiddag vandaan moeten halen. Voor de Palestijnse inwoners van de Westbank is er ook nauwelijks perspectief. Iedere demonstratie kan door Israël als provocatie op worden gevat, of door Hamas of Jihad groeperingen gebruikt worden om er een provocatie richting Israël van te maken. Catch-22…. Ze hebben geen andere keus dan het corrupte Fatah regime te steunen, en de haviken in Israël en onder de Palestijnen zijn daar uiterst content mee.

  • Vorige discussie