Amerika en het Midden-Oosten

OPINIE - Is er een oplossing voor ‘eeuwige’ problemen? Minister van Buitenlandse Zaken van de VS, John Kerry, doet zijn best in het Midden-Oosten. Het is de zoveelste poging van Amerika, na onder andere Clinton en Camp David en de roadmap van Bush, om te bemiddelen. Dezer dagen wordt er in Washington over gedelibereerd. Maar zal het iets opleveren?

Het Joodse volk en het Joodse geloof zijn er de levende getuigen van dat er geen verlossing bestaat. Dit, zou je kunnen zeggen, is de betekenis van het uitverkoren volk: de Joden zijn uitverkoren om te bewijzen dat er geen verlossing bestaat.

Het is een mismoedig citaat van Leo Strauss uit ‘Why we remain Jews’, dat ik vond in de memoires van Christopher Hitchens.  Hans Teeuwen liet een indrukwekkend fragment van Hitchens zien in Zomergasten, daarom zocht ik hem even op. Is er geen verlossing mogelijk? Als dat waar is, dan zal ook een oplossing van het nu al meer dan vijftig jaar durende  Israelisch-Palestijnse conflict er niet in zitten.

Vredes-activist

Op zoek naar informatie vind ik een column van Uri Avnery, hoogbejaard Israëlisch vredes-activist. Mogelijk is het een zeldzaam verschijnsel, maar ze zijn er nog. Want het cynisme is breed in Israël. Het woord ‘vrede’wordt bijna niet gebruikt. Tzipi Livni heeft het over een final status agreement dat een eind maakt aan het conflict, maar dat is niet hetzelfde als een einde aan de bezetting. Als er geen raketten meer worden afgevuurd en de vernederingen aan de muur en grenzen worden getemperd, gebeurt er al veel, zo lijkt men te denken.

De tekst van Avnery is realistisch en inspirerend. Hij begint met een simpele stelling: als twee partijen een conflict hebben, stop ze in een hok en laat ze onderhandelen over een redelijke oplossing voor beiden. Maar als de ene partij een wolf is en de andere een lam? Dan is een derde partij wel handig, want de ene partij eet de andere op, voordat er een oplossing is. Israël heeft toch het meest van een wolf en de kracht van de Palestijnen komt dicht bij het lam. Die derde partij lijkt opnieuw de VS  te zijn, met Kerry als boodschapper van Obama.

Avnery gaat met oude gezegden als ‘je kunt niet over een ravijn springen met twee sprongen’ in op de situatie en de kansen. Hij bedoelt daarmee dat je niet even kunt stoppen in het midden. De voorzichtige benadering en interim-oplossingen, zoals Oslo, zullen niet werken.

De logica van deze nieuwe poging van Kerry legt hij eenvoudig en kraakhelder uit.

Omdat de beide zijden het nergens over eens kunnen worden en beiden van elkaar hebben gevraagd de onderhandelingen te beginnen zonder voorwaarden vooraf, terwijl ze zelf wel veel voorwaarden vooraf willen stellen, koos Kerry een andere route. In de Amerikaans-Israelisch-Palestijnse driehoek, zullen vrijwel alle besluiten moeten worden genomen in een twee-tegen-een verhouding. In de praktijk heeft elke partij Amerikaanse steun nodig om zijn eisen aanvaard te krijgen.

Dus, in plaats van een poging het onmogelijke te bereiken, overeenstemming op basis van onderhandelingen,  heeft Amerika beide zijden steun beloofd op bepaalde punten. Een gokje: Amerika steunt de Palestijnen over de grens, over het stoppen met de nederzettingen, maar zal Israël steunen met de definitie van “een Joodse Staat” en het (niet) terugkeren van vluchtelingen. Enzovoort: er zijn natuurlijk nog veel meer onderwerpen.

Moeten die beloften worden vertrouwd? Amerika heeft geen geweldig betrouwbare geschiedenis, geeft Avnery toe, maar er is geen keus. Clinton heeft Arafat verraden na Camp David, maar Kerry schijnt door Abbas vertrouwd te worden. Zo kijken we met realistische interesse naar de gesprekken van deze week in Washington.

Familiebanden

Als ik nog even verder zoek naar informatie, tref ik in Der Spiegel een stuk “Oma gesucht”. Het gaat over de pogingen in Israël om oude en jonge Joodse immigranten aan elkaar te verbinden, om de eenzaamheid te bestrijden. De oma van het verhaal is Jenny Rosenstein, als vijftienjarige Roemeense per schip in 1945 in Israël aangekomen, zonder familie, zeer eenzaam. De kleinzoon van het verhaal is Jonathan Josephs, 27 jaar, van Brits-Joodse komaf en onlangs geëmigreerd naar Israël.

Is dit verhaal van betekenis voor de onderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen? Het lijkt mij wel. De geschiedenis van Europa van de vorige eeuw is nog werkelijkheid in de hoofden van zeer velen. Wie ben je zonder familie, die je kunnen vertellen over vroeger? Dan zit er niets anders op dan zelf maar aan jongeren te vertellen over vroeger. Het is een roerende poging het leven acceptabel te maken voor burgers met een verscheurd verleden.

Al die geschiedenissen bepalen de soms wolf-achtige politiek van Israël. En van de Palestijnen: want de vergelijking van de Palestijnen met het lam sloeg enkel op de macht en weerbaarheid van dit staatje, niet op het gedrag van sommige onderdanen.

Christopher Hitchens, “Hitch 22”, 2010, p. 416

Uri Avnery, “The turkey under the table”, Gush Shalom, 27-07-13

Reacties (30)

#1 Hans Verbeek

Als de olie in het Midden-Oosten begint op te raken (2025-2030), dan zullen de Amerikanen ook heel anders tegen Israël gaan aankijken… ik geef alvast maar een tip

  • Volgende discussie
#2 Tom van Doormaal

Natuurlijk is olie een motief; maar het is een beetje te simpel beeld van de wereld. Tenslotte is de haat van Osama bin Laden gevoed door de situatie van Israël en de Palestijnse zaak.
Het is niet alleen het spel van platte belangen waardoor de wereld wordt gedreven. Ook een oprecht streven naar vrede en rechtvaardigheid speelt soms mee.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Hans Verbeek

@2: de grote olievelden in het Midden-Oosten werden ontdekt in de jaren 50. In 1956 waren het nog de oude koloniale mogendheden Frankrijk en Groot-Brittannië, die politie-agent speelden in het Midden-Oosten. Een paar jaar later zagen de Sovjet-Unie en de VS in hoe interessant het Midden-Oosten eigenlijk is.

Als de Arabieren uit hun auto komen en weer op kamelen gaan rijden en de Amerikanen aan het teerzand-infuus liggen, dan laten de VS Israël links liggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 gbh

@2: De haat van Bin Laden is ontstaan tijdens de eerste Golfoorlog. Bin Laden wou met zijn mannen Koeweit bevrijden en dit werd afgewezen door Saoedi Arabië, in plaats daarvan kwamen Amerikanen in het heilige land. Daar ligt de oorzaak van de haat van Bin Laden en pas veel later is heeft hij Israël er bij gesleept voor de PR. Israël als grote zondebok en afleider voor alle interne problemen doet het altijd goed in het Midden-Oosten. Is je riool verstopt? Blame Israël. Bin Laden heeft nooit ook maar één vinger uitgestoken ten gunste van de Palestijnen. Een ander belangrijk punt van Bin Laden haat is de angst de oude clancultuur te verliezen ten gunste van de westerse open maatschappij; the clash of civilizations.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Tzoimbo

Kerry heeft duidelijk gemaakt wat de bedoeling hier is met de samenstelling van zijn team. Zionisten als Martin Indyk die in het verleden al hebben laten zien waar 100% van hun sympathie ligt. Dit ‘vredesoverleg’ dient alleen maar om de wolven voor de Israëlische poort weg te houden. Voorlopig is het gevaar van Europese sancties en Palestijnse pogingen om via de VN of het Internationaal Hof van Justitie iets gedaan te krijgen weer afgewend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 objectief

Wat een onzin, zelfs van Uri Avnery.
Mearsheimer en Walt toonden de joodse macht in de VS aan.
Israel en de VS zijn grotendeels indentiek.
Zo lang dat zo blijft, en de VS macht overeind blijft, is er geen enkele hoop voor de Palestijnen.
Tegelijkertijd is het zo dat joden nog alles bij elkaar mekkeren over de holocaust van meer dan 70 jaar geleden, dat ze binnen 70 jaar er weer één hebben, dat dringt niet tot ze door.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 objectief

@3:
Klets.
De 1914 oorlog ging al over olie.
Edward Mead Earle, Ph.D., ‘Turkey, The Great Powers and The Bagdad Railway, A study in Imperialism’, 1923, 1924, New York

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 objectief

@4:
In 1918 gebruikten Britten en Fransen gifgas in Damascus, toen de hoofdstad van het onafhankelijke Arabische rijk wat Lawrence namens de Britten de Arabieren had aangeboden voor hun onontbeerlijke hulp het Ottomaanse rijk te verslaan.
Churchill verdedigde het gebruik van gifgas in het Lagerhuis met ‘het maakte hem niet uit of iemand door een geweerkogel of door gas werd gedood’.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 objectief

@4:
Een ander belangrijk punt van Bin Laden haat is de angst de oude clancultuur te verliezen ten gunste van de westerse open maatschappij; the clash of civilizations.

Assange, Snowden, Manning.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Tzoimbo

In het recente verleden werd er dan nog wat druk uitgeoefend op Israël zodat in ieder geval tijdens het ‘vredesoverleg’ geen nieuwe illegale nederzettingen werden bijgebouwd/uitgebreid. Zelfs dat kan er tegenwoordig niet eens af: “Prime Minister Benjamin Netanyahu has promised to approve thousands of new residential units in the West Bank and East Jerusalem, according to a report in the Maariv daily. According to the report, Netanyahu’s decision comes after a series of “secret agreements” made between him and Naftali Bennett, whose Jewish Home members threatened to leave the coalition after Netanyahu announced the release of Palestinian prisoners as part of peace negotiations.”
http://972mag.com/nstt_feeditem/report-netanyahu-promises-thousands-of-new-housing-units-in-west-bank-e-jerusalem/

Als druk op Israël om geen nieuwe nederzettingen te bouwen al
teveel moeite is (om het over het afbreken van bestaande nederzettingen nog maar niet te hebben), wat moet je dan verwachten van een eventueel vredesverdrag? Wie gaat dat afdwingen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 objectief

@10:
wat moet je dan verwachten van een eventueel vredesverdrag

Niets.
Palestijnen doen mee aan de show omdat ze anders het verwijt krijgen dat ze niet willen praten.
Er komt ook geen nieuw verdrag, Oslo was leergeld.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 JaapD

@2: Bin Laden was ook niet blij met al die dictators in Arabische landen, en vooral niet met de steun die die dictators van de VS kregen.

Boeiend trouwens, al die minnetjes. Als het over Israël en de Palestijnen gaat, lopen de gemoederen al snel op.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 vanhetgoor

Pardon? Een ieder die zich laat leiden door sprookjes gaat er uiteindelijk aan onder door. Dat gebrabbel over ‘verlossing’ kan toch niet serieus genomen worden! Omdat er binnen het joodse geloof geen ruimte was voor ‘verlossing’ is dat joodse geloof door geëvolueerd tot het christendom. En toen was er wel verlossing! Klaar, niet meer over zeuren.

Praten over vrede is nog zoiets. Er zal geen vrede kunnen bestaan als de ene groep blijft volhouden dat zij het uitverkoren volk zijn, en de andere groep blijft vasthouden aan hun opdracht van Allah om de joden uit te moorden. Het zijn twee zaken die voor beiden essentieel zijn en dus daarom onverenigbaar. Zolang er moslims in de buurt van joden wonen blijft het fout gaan, het is altijd zo geweest, het zal altijd zo blijven. Zeker tot het eind van 2013, 31 december om precies te zijn, de dag waarop de islam opgeheven gaat worden. Pas in 2014 zullen de joden in vrede kunnen leven omdat vanaf dat moment er geen stelletje religieuze moordlustige gekken in de buurt zijn.

Iedereen die geen rekening houdt met de realiteit die plaatst zichzelf buiten elke discussie. Het is nu al bijna een halve eeuw dat de zaken daar structureel verkeerd in elkaar zitten, er zullen nog heel wat pinda-breinen zijn die zich er over buigen, maar steeds zal hun uitkomst zijn dat de joden moeten inschikken, het liefst de zee inschikken natuurlijk. Hoe dan ook, dat is geen reële oplossing. De enige oplossing is het totaal onschadelijk maken van de agressor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Tzoimbo

Persconferentie Amerikaans Ministerie van Buitenlandse Zaken:
“QUESTION: Yes. My question is what happens when the Israelis decide to go on and expand settlements, as their behavior has indicated in the past over and over again? Are the Palestinians – have they given any commitment to stay in the talks, or should they walk out of the talks?

SENIOR STATE DEPARTMENT OFFICIAL: Well, first I would reiterate the United States position on the settlements remains unchanged. We’ve made that very, very clear the parties all the way along. As we’ve said, we hope they will take steps to create a positive atmosphere for negotiations. But I think it’s also safe to say that whereas last time we did an extensive amount of work to create a settlement moratorium or a settlement freeze, we haven’t gone down that path now. And so I think it would be fair to say that you are likely to see Israeli settlement continue – activity continue, and we’ve made our position very clear on that to the Israelis.”
http://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2013/07/212564.htm

Indeed. VERY clear. We don’t give a shit and we’re certainly not going to do ANYTHING to stop them.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Andy Cap

@2: “Ook een oprecht streven naar vrede en rechtvaardigheid speelt soms mee.”

Bij de Amerikanen en Israel??!

De bias van de schrijver van deze bijdrage lijkt vooral een dodelijke overdosis naieviteit te zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Tzoimbo

@13: “Zolang er moslims in de buurt van joden wonen blijft het fout gaan, het is altijd zo geweest, het zal altijd zo blijven.”

Oh ja, die 6 miljoen Joden die toen zijn uitgemoord door Moslims. En al die pogroms in Europa toen de Moslims op Kruistocht gingen. Om het maar niet te hebben over die Islamitische kozakken die in opdracht van de Islamitische Tsaar Joodse dorpen uitmoordden.

Feiten zijn dingen die anderen overkomen? Moslims en Joden hebben absoluut geen geschiedenis van wederzijds geweld of zelfs haatzaaierij. Toen de Morisco’s uit Spanje werden verjaagd, gingen de meeste naar Marokko of Turkije, waar ze grotendeels nog steeds wonen. Ik zal niet beweren dat er nooit pogroms zijn geweest in de Islamitische wereld, maar niets vergeleken met de vervolgingen in de Christelijke gebieden.

Volgens je eigen regels heb je jezelf buiten de discussie geplaatst…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 L.Brusselman

Zoals al eerder werd gesuggereerd is dit nieuwe “overleg” er voornamelijk om de aandacht af te leiden en sancties tegen Israel te saboteren/voorkomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Grûtte Pier

@13: “Er zal geen vrede kunnen bestaan als de ene groep blijft volhouden dat zij het uitverkoren volk zijn, en de andere groep blijft vasthouden aan hun opdracht van Allah om de joden uit te moorden.”

Je vergist je. Dat van dat uitverkoren volk is niet joods maar een christelijke uitvinding. Ook het stelselmatig uitmoorden van joden heeft niets met islam te maken. Het zijn al eeuwen de christenen die dat doen. Ken je geschiedenis.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Tom van Doormaal

De meeste reacties stemmen mij niet opgewekt. Dat komt niet omdat ik een naïeve sukkel ben, maar meer door het simpele wereldbeeld van velen.
Natuurlijk is olie belangrijk. Maar ook zonder olie kan geen Amerikaanse president de belangen van Israël negeren. Ja, dat heeft veel te maken met de geschiedenis.
Waarom sommige menen dat ik niet op de hoogte zou zijn van de dubbelheid van Balfour, het naïeve heldendom van Lawrence of Arabia, het zionisme van eeuwen, het antisemitisme, geen flauw idee. Ik schrijf niet over alles, maar weet doorgaans redelijk goed waarover ik het heb.

Inhoud dan maar: bij Hitchens tref ik deze vergelijking.
“Stel dat een man uit een brandend gebouw springt en op een omstander terecht komt, die beneden op straat staat. Laat het brandende gebouw Europa zijn en de onfortuinlijke man benden de Palestijnse Arabieren. Is dit een historische onrechtvaardigheid? Is de man beneden tot slachtoffer gemaakt, heeft hij oneindige redenen tot klagen en een onbegrensde rechtvaardiging voor gewelddadige wraak? Mijn antwoord zou vooralsnog ‘nee’ luiden, maar onder de volgende voorwaarden: de man die uit het brandende gebouw springt, moet de man die zijn val brak zo veel mogelijk schadeloos stellen en niet doen alsof hij niet op hem terecht is gekomen. En hij moet zijn zaak uitsluitend baseren op de eenmalige omstandigheden rond de oorspronkelijke sprong.”

Nog maar eentje over het zionisme, ook verteld door Hitchens.
Van de zionistische gedachte, zei Margalit, werd verwacht dat ze van de ontwortelde Europese Jood – de zogenoemde Luftmensch oftewel de uit ijle lucht bestaande persoon – een mens zou maken. “Hoe dat te bereiken? Door hem uit zijn horlogemakerij in Boedapest of uit zijn kliniek in Wenen te halen en hem in Palestina een schoffel in de ene en een vuurwapen in de andere hand te drukken. — Dit was Leon Uris’ filmversie van de gebeurtenissen.”

Margalit weet dat dit tot conflict met de Arabieren zal leiden en zegt: “Sommigen zeggen dat dit de erfzonde is van de Israëli. Ik ben het daar niet mee eens, maar ik denk wel dat we het Israëls onbevlekte misontvangenis kunnen noemen.”
Ik wil maar zeggen: je mag cynisch zijn, maar graag een beetje ironisch en leuk.
Inderdaad: de Joden zullen niet worden ‘gered’ of ‘verlost’. Victor Klemperer kreeg eens toegevoegd dat het een vloek en een voorrecht was tot een “seismisch” volk te behoren. En Hitchens concludeert: “Een kritische index van de algemene gezondheid van de beschaving is de status van ‘het Joodse vraagstuk’. (Hitch 22, p.448, p.452)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Tzoimbo

@19: Ik heb persoonlijk een heel lage pet op van Hitchens, maar ik ken hem dan ook voornamelijk van zijn islamofobie en zijn toejuichen van de illegale invasie van Iraq. Dat verhaal over de man die uit een brandend gebouw springt is niet van hem, maar ik weet niet van wie het oorspronkelijk is. Maar goed, de man sprong natuurlijk pas toen het gebouw al geblust was. Het gebouw trok vervolgens zijn handen af van de situatie en deed net of die niets met hen te maken had. En de man die sprong deed net of hij op een leeg stuk grond terechtkwam en niets te maken had met degene waarop hij landde. En elke keer als de springer hem weer tegenkwam zag hij hem aan voor het brandende gebouw en maakte hem uit voor alles wat fout is.

Dus ik ben het wel eens met Hitchens hierover: “moet de man die zijn val brak zo veel mogelijk schadeloos stellen en niet doen alsof hij niet op hem terecht is gekomen”, maar die schadeloosstelling gaat hier niet uitkomen. Want juist degenen die het zwaarst zijn getroffen, de Palestijnse vluchtelingen, staan bij dit soort vredesbesprekingen volledig buiten spel. En de Naqba, de Catastrofe waarbij zij van hun land worden verdreven wordt nog steeds ontkent door Israël, zelfs herdenkingen zijn verboden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Grûtte Pier

@19:
Deze vergelijking klopt beter:
Iemand zijn huis is afgebrand. Geen probleem: Hij breekt in bij de buren, vermoordt de buurman, houdt de buurvrouw als slaaf, verkracht het buurmeisje en de zoon opgesloten achter een groot hek in de achtertuin.

En nu is hij verontwaardigt dat de buurzoon rotjes over het hek gooit… sure.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 objectief

@18:
Drie Israelische rabbi’s schreven een artikel dat volgens joodse theologie wel degelijk alleen joden mensen zijn.
Vandaar hun exclusieve contract met Jahwe.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 objectief

@19:
Wat is nu de moraal van je verhaal ?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Tom van Doormaal

@23: ik ben niet zo’n boodschapper.
Maar als je gesticht wilt worden:probeer te zien wat er gebeurt, verheug je over een kleine kans op vrede, over een kleine kans op iets meer rechtvaardigheid in de wereld.
Er staat een muur van meters hoog tussen Israël en zijn buren. Aan de grensposten vinden dagelijks pesterijen en vernederingen plaats. Ik heb er niet zo’n oordeel over, maar het zou prettig zijn als dat allemaal een puntje minder zou worden.
Natuurlijk: alle grote statelijke belangen spelen daarin een rol. Maar ik ben zo naïef te denken dat Obama en Kerry ook echt een streven naar vrede hebben. Dat ze hun drone-technologie met de Israëlische strijdkrachten delen doet daar niet aan af.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 L.Brusselman

@24: “Maar ik ben zo naïef te denken dat Obama en Kerry ook echt een streven naar vrede hebben”
Wellicht/misschien, maar in dat geval zijn ook zij naievelingen , ze willen(?) niet zien dat ze voor het zionistische karretje worden gespannen,Israel gebruikt dit ‘vredesoverleg” vooral om EU sancties te voorkomen door zgn wil tot vrede te tonen.Het is wat we al zo vaak hebben zien gebeuren,tijdrekken anders niet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Grûtte Pier

@25:
Vredesoverleg is dan ook helemaal niet nodig. Je kan hooguit afspraken maken over de termijn van terugtrekking uit de bezette gebieden en de hoogte van schadeloosstelling.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Andy Cap

@24: “Maar ik ben zo naïef te denken dat Obama en Kerry ook echt een streven naar vrede hebben.”

Ja, thuis, bij de open haard.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Tzoimbo

@24: Niet om de schoolmeester uit te hangen, maar die muur staat niet tussen ‘Israël en zijn buren’, maar op de Westelijke Jordaanoever met Palestijns gebied aan beide kanten (op de meeste plekken in ieder geval). Bovendien vind ik niet dat je de Palestijnen de ‘buren’ kunt noemen, zeker niet zolang er Israëlische staatsburgers tussen de Palestijnen wonen. Om dezelfde reden kun je absoluut niet van ‘grensposten’ spreken. De checkpoints mogen dan soms wel strenger controleren dan de gemiddelde grenspost, ze staan midden in Palestijns gebied. Qalandia, dat de buitengrenzen van de EU nog vriendelijk doet lijken, staat tussen het dorp Al-Ram (dat buiten de muur om Jeruzalem ligt) en Ramallah, dus tussen de Westoever en de Westoever.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 objectief

@24:
Maar ik ben zo naïef te denken dat Obama en Kerry ook echt een streven naar vrede hebben

Ik geloofde ooit ook in Sinterklaas.

Ik las Ralph Giordano, ‘Wird Deutschland wieder gefährlich ? Mein Brief an Kanzler Kohl – Ursachen und Folgen’, 1993, Köln.
Deze Giordano had een joodse moeder, en werd 1924 in Duitsland geboren.
Hij maakte dus de Hitler vervolgingen mee, en beschrijft zichzelf als holocaust overlevende.
Klemperer, een volbloed jood, schreef zoiets nooit.
Victor Klemperer, ‘I will bear witness, A diary of the Nazi years, 1942-1945’, New York 1999.

Ik lees nu Giordana’s lofzang op Israel: Israel, um Himmels Willen Israel’.
Mijn voorlopige conclusie is dat Israel alleen niet uit elkaar valt door het sprookje van externe dreiging.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#30 objectief

@22:
Gentiles in Halacha
http://www.daatemet.org.il/daathalacha/en_gentiles1.html
De link werkt nog.

  • Vorige discussie