GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Ditmaal voor Wessel Visser, directeur van BureauTaal, bureau voor eenvoudig Nederlands. Deze opinie verscheen eerder in de Volkskrant.
Veel mensen willen met moeilijke woorden laten zien dat ze heus wel wat kunnen. Maar we hebben veel meer baat bij eenvoudig taalgebruik.
Omdat ambtenaren van het ministerie van Verkeer en Waterstaat een uitspraak van de Raad van State verkeerd hebben begrepen, was de spitsstrook op de A1 bij Hoevelaken vier jaar lang voor niets dicht. En omdat de meeste mensen niet weten wat er in onze Grondwet staat, drukte de kranten de Nationale Grondwetsquiz van het ministerie van Binnenlandse Zaken af. Minister Ter Horst vindt dat iedereen moet weten wat er in onze Grondwet staat.
Wat hebben deze dingen met elkaar te maken? Alles. De overheid schrijft vaak zó moeilijk, dat veel mensen niet begrijpen wat er staat. De meeste gewone Nederlanders snappen vaak niets van brieven, folders of formulieren van de overheid. Bijvoorbeeld van hun gemeente, van de Belastingdienst of van hun ziekenhuis. En vaak snappen ook ambtenaren niet wat hun collega-ambtenaren schrijven.
Veel mensen denken dat dat niet anders kan. Juridische taal is nou eenmaal moeilijk. Belastingwetten zijn gewoon ingewikkeld. En dokters gebruiken niet voor niets moeilijke woorden. Veel mensen denken dat het normaal is dat je van de overheid onbegrijpelijke brieven of folders krijgt.
Heel raar
Maar dat is natuurlijk niet zo. Onbegrijpelijke communicatie is niet normaal! Onbegrijpelijke communicatie is heel raar. En ook niet nodig. Want je kunt alles zeggen of schrijven in eenvoudig Nederlands. Alles. Niets is zó moeilijk, dat je het niet in begrijpelijke taal kunt schrijven. Ik geef een voorbeeld:
Over de spitsstrook schreef de Raad van State dit: ?De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (..), recht doende in naam der Koningin (..), treft de voorlopige voorziening dat de rechtsgevolgen van het onder II. vermelde besluit in stand blijven tot opnieuw is beslist omtrent de vaststelling van het wegaanpassingsbesluit, onder de voorwaarde dat gedurende de periode waarin de spitsstrook is geopend, de maximum snelheid voor motorvoertuigen op het gehele wegvak wordt verlaagd van 120 km/uur tot 80 km/uur.?
Je kunt het taalniveau van deze zin eenvoudig verlagen. Dan begrijpt iedereen op het ministerie de uitspraak, tot en met de minister en zijn chauffeur. ?De minister mag de spitsstrook weer openen. Maar dan mogen auto?s daar niet harder dan 80 kilometer per uur rijden.?
Grondwet moeilijk?
De Grondwet is onze belangrijkste wet. Maar de taal van de Grondwet is moeilijk. Veel mensen begrijpen de Grondwet niet goed. Dat bleek de afgelopen weken ook in de discussie over de film Fitna van Geert Wilders. Veel mensen vonden dat de overheid Geert Wilders moest verbieden de film te presenteren. Ook oud-minister van Buitenlandse Zaken en minister van Staat, Hans van den Broek, pleitte hiervoor.
In artikel 7, lid 1 van de Grondwet staat: ?Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.?
De mensen die pleitten voor een verbod van de film, onder wie de jurist Hans van den Broek, begrepen dit niet goed. Zij denken dat hier staat dat je in ons land weliswaar mag schrijven en zeggen wat je denkt, maar dat je, als je iets zegt of schrijft, rekening moet houden met wat er in de wet staat. Dat komt door de ouderwetse, onduidelijke zin ?behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.?
Ook hier speelt het hoge taalniveau van de tekst ons parten: veel mensen begrijpen door het hoge taalniveau de essentie van de tekst niet. Maar ook dit kan anders, eenvoudiger: ?In Nederland mag je zeggen en schrijven wat je denkt zonder daar eerst toestemming voor te vragen. Maar de rechter kan je achteraf wel straffen, als je iets zegt of schrijft dat niet mag volgens een ander artikel van de Grondwet of een andere wet.?
Deze tekst uit De Grondwet in eenvoudig Nederlands (SDU Uitgevers) had veel misverstanden in de discussie rond Fitna kunnen voorkomen. Niet alleen uitspraken van de Raad van State of artikelen van de Grondwet zijn geschreven in moeilijke taal. Dit geldt ook voor beschikkingen van gemeenten, aktes van erfrecht, bijsluiters bij medicijnen, polisvoorwaarden bij beleggingsverzekeringen enzovoort.
Competentie
We leven in een cultuur waarin moeilijke taal niet alleen heel gewoon is, maar waarin moeilijke taal een uiting is van competentie. Waarschijnlijk proberen veel mensen met moeilijke taal te laten zien dat ze heus wel wat kunnen.
De problemen die hieruit voortvloeien zijn groot. Veel mensen kennen de Grondwet niet. Een spitsstrook blijft jarenlang onnodig dicht. Mensen snappen de voorwaarden van hun hypotheek niet en lopen daardoor risico?s die ze niet weten en misschien wel niet willen. Mensen begrijpen de bijsluiter bij hun medicijnen niet en nemen hun medicijnen verkeerd of helemaal niet. En wat te denken van de onderbenutting van regelingen als de kwijtschelding van gemeentelijke belastingen of de bijzondere bijstand?
Eenvoud
We hebben een andere cultuur nodig. Een cultuur waarin we ingewikkelde dingen eenvoudig zeggen en schrijven. Waarin we ons realiseren dat dit niet onze zwakte is, maar onze kracht. Albert Einstein zei lang geleden al: ?Als je het niet eenvoudig uit kunt leggen, snap je het zelf niet.? Met andere woorden, je kunt iets alleen voor iedereen begrijpelijk zeggen of schrijven als je je vak goed beheerst. Of het vraagstuk echt snapt.
Het voordeel van zo?n cultuur is dat we elkaar en de overheid beter begrijpen. Dat we begrijpen wat vrijheid van meningsuiting is. Dat we niet onnodig in de file staan op de A1 bij Hoevelaken. Dat we onze medicijnen beter innemen. Dat we bijzondere bijstand kunnen aanvragen als we dat nodig hebben… Eenvoudig Nederlands heeft zo veel voordelen.
Reacties (10)
Ik ben het geheel met je eens, maar het is nou eenmaal zo dat het bij bepaalde beroepsgroepen er helemaal ingesleten is. Het is lekker makkelijk om de buitenstaanders af te schrikken.
Ik ben een paar keer bij een notaris langsgeweest toen ik mijn huis ging kopen en toen die man het contract voorlas keek ik hem ook glazig aan.
Als ik daarentegen over mijn vakgebied begin, zal die man vast ook niet begrijpen waar ik het over heb.
Over de twee voorbeelden: de eerste klopt gewoon niet: Als je het wil vertalen, zeg dan niet:
?De minister mag de spitsstrook weer openen. Maar dan mogen auto?s daar niet harder dan 80 kilometer per uur rijden.?
maar:
’Er moet opnieuw over het wegaanpassingsbesluit besloten worden, maar tot die tijd mag de strook open, als er dan maar 80km/h gereden wordt.'
Een wezenlijk verschilt lijkt mij.
En die tweede lijkt me niet zo moeilijk. Daarnaast gaat het niet zozeer om woordgebruikt, denk ik, alswel om de zinsconstructies; het is meer een kwestie van begrijpend lezen dan van woordenschat.
Bij wetten en bijsluiters gaat het er vooral om dat het helemaal goed dichtgetimmerd zit, zodat niet creatieve geesten er een eigen draai aan kunnen geven of er een gat in kunnen ontdekken. Het is eigenlijk een soort poging tot de exactheid van wiskunde met het daarvoor niet geschikte instrument van taal. Ik zou daarom eerder voor een niet rechtsgeldige toelichting in eenvoudiger Nederlands zijn.
Ik ben (net als zo ongeveer iedereen) voorstander van helder schrijven zonder pretentieus woordgebruik, maar denk niet dat Wessel dit borduurwerkje ergens betaald gepubliceerd krijgt. Twee voorbeelden:
“(—)onze Grondwet staat, drukte de kranten(—)
“Je kunt het taalniveau van deze zin eenvoudig verlagen.” Begrijpelijk schrijven is een vorm van het verhogen van het taalniveau van een zin.
In het artikel vergeten: vaak worden teksten juist ingewikkeld gemaakt om er voor te zorgen, dat niemand precies begrijpt, wat er staat. Daarom zijn verzekeringspolissen en hypotheekactes bijvoorbeeld zo ingewikkeld.
En daarnaast is het probleem van de meeste teksten niet, dat ze te ingewikkeld zijn, maar dat alsnog meerdere interpretaties mogelijk zijn, en dat los je zelden op door de teksten in begrijpelijker taal op te schrijven, want de lezer bepaalt vanuit welke invalshoek hij de tekst benader en dus welke interpretatie aan de tekst wordt gegeven.
Albert Einstein zei lang geleden al: ?Als je het niet eenvoudig uit kunt leggen, snap je het zelf niet.?
Dan had ie zelf vast niet zo goed door wat hij zelf eigenlijk deed.
@6: Ik wist niet dat je al zo oud was, dat je Albert Einstein nog hebt gekend, anders kun je zoiets niet beweren. Dat iemand niet snapt wat Einstein op heeft geschreven, heeft immers geen enkele relatie met de vraag, of Einstein die zaken ook simpel uit kon leggen. Wat hij op heeft geschreven, hoeft niet simpel te zijn.
Volgens mij was de originele stelling dat je het aan je oma moet kunnen uitleggen.
Aangezien intelligentie in grote mate erfelijk bepaald is, lijkt me dat een minder uitdagende opgave.
Tenzij je oma dood is, of zwaar dementerende, uiteraard :)
@7
Ja, want dat is logisch. Ik denk inderdaad dat zijn relativiteitstheorie eigenlijk bedoeld was als sesamstraataflevering, maar dat ie zich toch heeft bedacht, omdat ie inzag zo geen wetenschappelijke erkenning te krijgen.
Een docent van mij heeft voor de Libelle gewerkt. Daarvoor moest ze dokters interviewen over medische kwalen. Als ze de tekst daarna naar begrijpelijk Nederlands vertaalde, kreeg ze de dokter weer aan de lijn. Hij was boos, omdat het jargon uit de tekst is gehaald. “Wat moeten mijn collega’s wel niet van mij denken? Dat ik er niets van snap!”