Actieshirt Schiphol nieuwe must-have?

Dit is een gastbijdrage van Dirk Kloosterboer.

Vandaag hebben de schoonmakers op Schiphol het werk weer neergelegd om respect, vast werk en een reiskostenvergoeding af te dwingen. Zaterdagavond heeft de Schiphol Group nog geprobeerd om de staking door de rechter te laten verbieden. De veiligheid en de hygiëne zijn in het geding, zo voerde men aan. Ook zouden stakende schoonmakers zich hebben misdragen door expres wc’s te vervuilen. De rechter vond het verhaal echter weinig overtuigend en wees alle eisen van Schiphol af.

Het hoort er allemaal bij: de acties van de schoonmakers hebben veel steun bij het publiek. Schoonmaakbedrijven en hun opdrachtgevers brengen daarom indianenverhalen naar buiten in een poging om de actievoerders in diskrediet te brengen. Diezelfde strategie is vorig jaar ook beproefd door Center Parcs, dat een vakantiepark in Limburg liet schoonmaken door het Duitse bedrijf Menke. Menke betaalde schoonmakers niet waar ze recht op hadden en intimideerde werknemers die meededen aan vakbondsacties. Ron Meyer van FNV Bondgenoten noemde de arbeidsverhoudingen bij het bedrijf ‘middeleeuws’.

De poging van Center Parcs om de schoonmakers zwart te maken had weinig effect. De schoonmakers voerden mediagenieke acties, waarbij ze samenwerkten met vakbonden in Duitsland en in Frankrijk, waar Center Parcs-eigenaar Pierre & Vacances is gevestigd. Na een maandenlang conflict koos het vakantiepark eieren voor zijn geld en zegde het de samenwerking met het omstreden schoonmaakbedrijf op. “Dit toont de kracht van georganiseerde schoonmakers! Als je ‘vecht’ kun je zelfs je eigen baas wegsturen!”, aldus Meyer destijds.

Die kracht heeft zich ook elders gemanifesteerd. Schoonmakers hebben zich georganiseerd in Groot-Brittannië, in Australië en in diverse andere landen. Een belangrijke inspiratiebron vormt de Justice for Janitors (JfJ)-campagne van de Amerikaanse vakbond SEIU, die rond 1990 zijn eerste grote successen behaalde in Los Angeles. De JfJ-campagne zorgde niet alleen dat de positie van grote groepen schoonmakers verbeterde. Hij leverde ook een belangrijke bijdrage aan de opkomst van een nieuwe progressieve beweging in Amerika -aanvankelijk vooral op lokaal niveau- waar Barack Obama uiteindelijk zijn verkiezing aan dankt.

De Amerikaanse schoonmakers wisten hun successen niet alleen af te dwingen met stakingen, maar ook met opvallende acties tegen de opdrachtgevers van schoonmaakbedrijven. De opdrachtgevers hebben veel invloed en ze moeten hun verantwoordelijkheid nemen voor een fatsoenlijke behandeling van de mensen die hun panden schoonhouden, redeneerden de JfJ-activisten. Ze voerden actie bij de golfclub en bij het favoriete restaurant van een eigenaar van prestigieuze kantoorpanden. “Ze werden natuurlijk helemaal hysterisch, dit waren ze niet gewend bij de country club”, aldus een betrokkene destijds.

Van doorslaggevend belang was dat de schoonmakers veel steun hadden van lokale maatschappelijke organisaties en van het publiek. Zo wordt beweerd dat de felrode JfJ-actieshirts zo’n populair collectors’ item werden in Los Angeles dat er op een gegeven moment zelfs imitaties op de markt kwamen. Tegen de tijd dat het in Amsterdam hip wordt om in een Schiphol Schoon Genoeg-shirt rond te lopen, moet Schiphol zich echt zorgen gaan maken.